مرکز مهارت آموزی کشاورزی

لاروهای کرم ساقه خوار غلات و ذرت، پس از خروج از تخم، ابتدا به طور مختصر از برگ های ذرت تغذیه نموده و سپس ساقه و گل آذین را سوراخ کرده و وارد آن می شوند. محل ورود لارو به ساقه اغلب در نزدیکی گره های ساقه است که این سوراخ ها با خاک اره و فضولات لارو که بیرون ریخته می شود، به راحتی قابل تشخیص است.

لارو این آفت با تغذیه از داخل ساقه و ایجاد دالان در آن باعث قطع جریان شیره پرورده می شود، در نتیجه گیاه ضعیف شده و این امر باعث کاهش عملکرد محصول می شود. ساقه های آلوده در اثر وزش باد شکسته شده و خسارت تشدید می شود. 
تغذیه لاروهای آفت از محور کاکل ذرت باعث شکسته شدن آن ها، اختلال در گرده افشانی و عدم تلقیح بوته ها می شود که در نتیجه آن بیشترین خسارت به بوته های ذرت وارد می آید. 
سوراخ ایجاد شده در ساقه به وسیله لاروهای ساقه خوار اروپائی ذرت، محل مناسبی برای ورود قارچ فوزاریوم
بوده و رابطه مستقیم بین تراکم جمعیت این آفت و میزان آلودگی به بیماری فوزاریوم میوه ذرت وجود دارد.

کرم ساقه خوار (اروپائی) ذرت، از جمله آفات کلیدی ذرت است که در شمال و شمال غرب کشور خسارت زیادی به محصول ذرت وارد می کند.

در ایران در استان های گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل و آذربایجان شرقی شیوع دارد. این آفت حشره ای است پلی فاژ که طیف وسیع میزبانی دارد و در دنیا به حدود 200 گونه گیاه خسارت وارد میکند.
مهم ترین گیاهان زراعی که توسط کرم ساقه خوار اروپایی ذرت مورد حمله قرار می گیرند عبارتند از:
گندم، ذرت، چغندرقند، پنبه، بادمجان، سویا، سورگوم، آفتابگردان و کنجد.
 خسارت این آفت از روی کنف، نیشکر و برنج نیز گزارش شده است. ساقه خوار اروپایی را از جمله آفات کلیدی ذرت می دانند که در شمال و شمال غرب کشور خسارت زیادی میزند.

شته جالیز از نظر اندازه مانند شته سبز مرکبات است. رنگ آن در میزبان های مختلف فرق می کند. افراد بدون بال روی مرکبات معمولا به رنگ خاکستری تیره تا سیاه، سبز تیره و یا سبز مایل به زرد هستند‌.

شته جالیز در اغلب مناطق، مرکبات را مورد هجوم قرار می دهد. این شته یک گونه جهانی و بسیار پلی فاژ است و در مرکبات دامنه میزبانی وسیعی دارد و گیاهانی از قبیل کدوئیان و پنیرکیان و همچنین گونه های گیاهی گلخانه ای را مورد هجوم قرار می دهد.
این شته بیش از سایر گونه ها در همه مناطق و روی بسیاری از میزبان ها به ویژه پنبه و جالیز دیده می شود و از روی درختان مرکبات در مناطق شمالی و جنوبی ایران نیز جمع آوری شده است.

شته سیاه مرکبات روی 120 گونه گیاهی از جمله مرکبات، قهوه، چای، انجیر، کاکائو و کاملیا زندگی می کند.

شته های بالغ به رنگ قهوه ای تیره تا مایل به سیاه و پوره ها به رنگ قهوه ای روشن مایل به قرمز می باشند.

این شته در کلنی های متراکم روی جوانه انتهایی و سطح زیرین برگ های جوان گیاهان میزبان زندگی میکند و با تغذیه از شیره نباتی باعث پیچیدگی کم و دولا شدن برگ ها از رگبرگ اصلی می شود. برگ های آلوده به شته سیاه مرکبات فنجانی شکل، خمیده و بدشکل می شوند ولی مانند شته سبز کاملا پیچیده نمی شوند.

1️⃣خسارت مستقیم شته ها:

خسارت مستقیم بسته به گونه شته و تراکم جمعیت آن و نیز ارقام و سن درختان مرکبات، متفاوت است. در این نوع خسارت، شته ها با تغذیه از شیره پرورده موجب پیچیدگی برگ، ریزش گل و میوه های کوچک و توقف رشد مخصوصا در درختان جوان می شوند. شته سبز مرکبات با ایجاد کلنی هایی با تراکم بالا میتواند منجر به اثرات مخربی به ویژه روی درختان جوان پرتقال و نارنگی شود.
2️⃣خسارت غیر مستقیم شته ها:
خسارت غیر مستقیم شته های مرکبات، انواع بیماری های ویروسی و شبه ویروسی است.
در میان شته های مرکبات، شته قهوه ای، کارآمدترین ناقل ویروس تریستزا است. شته جالیز هم از ناقلین مهم این ویروس است. شته سبز و شته سیاه مرکبات به میزان کمتری در انتقال ویروس تریستزا نقش دارند. همچنین شته ها از خود مایعی چسبناک و شیرین به نام عسلک ترشح میکنند، که باعث رشد قارچ های گندرو و کپک های دوده مانند در سطح گیاه شده و برگ ها و میوه ها در اثر رشد قارچ، سیاه رنگ می شوند و در نتیجه موجب کاهش فتوسنتز و اختلالات فیزیولوژیکی می گردند.

گونه های جنس Cucurbita (کدوئیان)، بـه علت تنوع ژنتیکی رویشی و زایشی بالا و قدرت سازگاری زیاد، در اکثر مناطق معتدله، گرمسیری، نیمه گرمسیری و بیابان های خشک یافت می شود.

✔️ایران، پنجمین تولیدکننده کدو در جهـان محسوب می شود. ولی راندمان تولید آن در مقایسه با کشورهای دیگر، پائین است و از دلایل آن میتوان به:
✔️عملیات نامناسب زراعی، 
✔️عدم مبارزه صحیح و به موقع با آفات، بیماری ها و علف های هرز،
✔️کوددهی غلط، 
✔️نامناسب بودن روش‌ های برداشت،
✔️استفاده نکردن از بذر ارقام هیبرید و پرمحصول اشاره کرد.

✅کشت جوی و پشته با فاصله مناسب بوته ها 

✔️در مزرعه هندوانه در موقع تشکیل میوه که مصادف با شروع جفت گیری و تخم ریزی سرخرطومی است، شاخه و برگ بوته کلیه سطح کرت را می پوشاند، به طوری که آفتاب به سطح زمین کرت نمی تابد و هوای زیر بوته ها تقریبا خشک و خنک است. 
✔️سرخرطومی حداکثر فعالیت را در این گونه کشت ها دارد. در کشت جوی و پشته هم وقتی بوته ها را نزدیک هم و به فاصله 35 سانتی متری از هم می کارند، روی پشته ها همین وضعیت آب و هوایی ایجاد می شود و سرخرطومی در آن قسمت ها بیشتر توقف کرده و تخم ریزی بیشتری می نماید. اما چنانچه فاصله خطوط کشت زیاد باشد و میوه ها در آفتاب قرار بگیرند، به مراتب کمتر مورد حمله قرار می گیرند.
✅یخ آب زمستانه 
✔️زمینی که برای کشت جالیز در نظر گرفته مبی شود، بهتر است در زمستان و مواقع یخبندان غرقاب شود. این امر موجب میشود در صورتی که حشره کاملی در لانه شفیرگی در زیر خاک و کلوخه ها باشد، در اثر یخبندان از بین برود. البته این موضوع برای مناطقی توصیه می شود که در زمستان درجه حرارت به زیر صفر می رسد.
✅جمع آوری بقایای جالیز از مزرعه در پایان فصل برداشت میوه 
✔️لازم است در مناطقی که این آفت شیوع دارد، کلیه بقایای خشکیده محصول را جمع آوری و بسوزانند. این عمل در کاهش جمعیت آفت در سال بعد خیلی موثر خواهد بود.
✅مبارزه شیمیایی

میوهایی که تخم ریزی در آن صورت گرفته از بوته جدا گردیده و شادابی خود را از دست می دهد و شروع بـه چروکیدن می نماید و به تدریج از وزن آن کاسته میگرد.

تفریخ، در میوه تونل ایجاد کرده و برای تغذیه بـه جستجوی بذرهای میوه می پردازند. اگرچه پوسـته ی بذر خیلی سخت است، امـا لاروهـا قادرند پوست میان آن را جویده و از محتویات بذر تغذیـه کنند. 
پس از این که لاروها تمامی محتویات داخلی بذر را خوردند در گوشه ای از میوه، لانه های شفیرگی را در کنار هم ساخته و تبدیل به شفیره می شوند. لانه های شفیرگی شبیه به لانه زنبور عسل هستند.

سرخرطومی، یکی از مهمترین آفات جالیز می باشد، به طوری که در اکثر موارد خسارت آن بالغ بر 70 درصد برآورد شده است. این حشره به گیاهان خانواده کدوییان از قبیل خربزه، هندوانه، طالبی، خیار و کدو حمله می کند.

با توجه به چند نسلی بودن آفت، کنترل آن مشکل بوده و‌ کشاورزان سالانه مقدار زیادی سموم حشره کش را در چندین نوبت در طی‌ فصل رشد میوه جهت کنترل آفت به طبیعت وارد میکنند.

رنگ تخم های این حشره ابتدا سبز کاملاً روشن و سپس به‌ تدریج به رنگ سفید پر رنگ در می آید. لارو سفید و خمیده با سر قرمز، و به طول 4 میلیمتر است. شفیره سفید، به طول 5 و به عرض 3 میلیمتر است. بدن حشره کامل (به جز خرطوم) 3-5 و رنگ آن کاملاً سیاه و پوشیده از‌ فرورفتگی های فراوان است.
این حشره سه نسل درسال دارد و اگر شـرایط آب و هـوایی مساعد باشد ممکن است نسل چهارم هم داشته باشد. 
این آفت زمستان را به صورت حشره کامل داخل میوه های خشکیده می گذراند.
خروج حشـره کامل از درون حفـره های شفیرگی موجود در میوه های کوچک خشک شده اوایل بهار و همزمان بـا تشـکیل میـوه های هندوانـه ابوجهل در طبیعت و در مناطق کشت جالیز همزمان بـا پیدایش میوه های جالیز است، به طوری که حشـره بـالغ اواخر اردیبهشت ماه روی هندوانه ابوجهل و دراوایل خردادماه روی جالیز دیده می شود.

در جنگل‌های ایران و به‌ ویژه جنگل های مناطق زاگرس، جوانه خوار بلوط، در کنار دیگر عوامل مخرب، یکی از آفات مهم محسوب می شود.

در حال حاضر این آفت به شدت در استان های آذربایجان غربی، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان، لرستان و کرمانشاه شایع شده است.
جوانه خوار بلوط یک حشره چند خوار بوده و از تعداد محدودی گیاه تغذیه می کند. دامنه میزبانی آن محدود به جنس بلوط است. 

آفت با تغذیه از جوانه ها و برگ های درختان خسارت سنگینی به آن ها وارد می کند. زمستان گذرانی آن به صورت تخم است. خسارت آن همزمان با خروج لاروهای نئونات از اواخر اسفند ماه است.
سنین اول و دوم لاروی معمولا در داخل جوانه ها زندگی میکنند. لاروهای سن سوم پس از خروج از جوانه ها شروع به تغذیه از برگ های جوان کرده و در ضمن تغذیه، برگ ها را تا کرده و تار می تنند. لاروها لبه برگ ها را با تارهای ابریشمی تا کرده و در داخل آن تبدیل به شفیره می شوند.

✔️مهمترین آفات خربزه و طالبی در کشور، به ترتیب ظهور در منطقه شامل: 

✔️تریپس پیاز
 ✔️سرخرطومی جالیز
✔️مگس خربزه
✔️کنه دولکه ای
✔️و مگس جالیز
❌متاسفانه هنوز راهکار اصلی کنترل آفات خربزه بر مبارزه شیمیایی استوار است. در خصوص کنترل زراعی که یکی از روش های مدیریت تلفیقی آفات می باشد، می توان به روش های کشت مخلوط و کشت گیاهان تلـه اشاره کرد که در ایران و جهان تحقیقات بسـیاری در این خصـوص انجام شده است.

یکی از مهم ترین مسائل کشت و کار خربزه، وجود آفات مختلف میوه خوار، از جمله مگس های میوه و سرخرطومی جالیز می باشد که ضمن تغذیه از میوه و افت کمی و کیفی محصول، باعث کاهش قابل توجهی در بازارپسندی میوه می شوند.

به علاوه وجود یک لارو داخل میوه، راه ورود قارچ های گندخوار را باز کرده و باعث
پوسیدگی میوه شده که در پی آن خسارات جبران ناپذیری به توزیع کننده تحمیل می گردد.
چنین محصولی با توجه به عدم بازارپسندی، عدم توانایی رقابت با محصولات سالم،
و همچنین به دلیل وجود قوانین قرنطینه ای و مسائل بهداشتی، به هیچ وجه امکان صادرات ندارد و این امر سبب از دست دادن جایگاه بازار پر رقیب جهانی شده و درنتیجه خسارت قابل توجهی به منابع ارزی غیر نفتی کشور وارد می آورد.

این گونه از گیاهان علوفه ای، در دامنه وسیعی از خاک ها رویش دارد و نسبت به pH بالا و پایین مقاوم است. 

این گیاه به علت سازگاری در دامنه وسیعی از خاک ها و شرایط محیطی، توانایی تثبیت نیتروژن مولکولی، ارزش غذایی بالا برای نشخوارکنندگان، از اهمیت ویژه ای برخوردار است‌.

شبدر قرمز در نقاط مختلف جهان کاشته می شود و به طور خودرو نیز در اغلب مناطق دنیا پراکنده است. 
در ایران در آذربایجان، گیلان، مازندران، کردستان، باختران، تهران، زنجان، کرمان، یزد، فارس، اصفهان، خراسان و همدان انتشار دارد.
شبدر قرمز گیاهی ست دائمی که اغلب به عنوان گیاه دو ساله برای تهیه علوفه سبز و خشک و چراگاه ها کشت می شود و می توان آن را با بعضی از گیاهان خانواده غلات به طور مخلوط کشت نمود.

از مهمترین گیاهان علوفه ای که در کشور می توانند در تولید و جبران کمبود علوفه نقش مهمی داشته باشند، گیاهان جنس شبدر از جمله شبدر ایرانی و شبدر برسیم است.

در دهه های اخیر، کشت شبدر برسیم به علت رشد سریع، تعداد چین بالا، تولید علوفه تازه با کمیت و کیفیت قابل ملاحظه، به شدت مورد استقبال قرار گرفته است ولی به علت عدم تحمل به سرما، کشت پاییزه آن محدود به مناطق معتدل و گرم کشور شده است. 
اما نتایج تحقیقات نشان می دهد، کشت پاییزه آن نسبت به کشت بهاره به علت استفاده بهینه از آب، دارا بودن فرصت کافی جهت استقرار بوته ها، غالب شدن بر علف های هرز در اوایل بهار و تعداد چین بیشتر برتری دارد. 
شبدر برسیم بین صفر تا 35 درجه سانتیگراد را تحمل می کند ولی بهترین دما برای رشد آن درجه حرارت بین 12 تا 25 درجه سانتی گراد است و بسته به شرایط اقلیمی و نوع زراعت 3 تا 7 چین علوفه در سال تولید می کند.
شبدر برسیم در حرارت 2 - درجه سانتیگراد بدون خسارت برگ استقرار می یابد و به عنوان علوفه پاییزه و بهاره کشت شده و عملکرد خوبی دارد.

ویژگی مهم کود ورمی کمپوست، آزادسازی کند و تدریجی عناصر غذایی است که جذب این مواد توسط گیاهان را بهبود داده، بنابراین نتیجه ی آن بهبود بهره وری و توان تولید اکوسیستم زراعی خواهد بود.

کودهای ورمی کمپوست به واسطه ی فعالیت کرم ها، ماده ی آلی با کیفیت تری در مقایسه با کمپوست بدون فعالیت کرم تولید کرده که این ماده ی نهایی به واسطه ی آزادسازی سریع تر عناصر نسبت به کمپوست های سنتی و همچنین تولید برخی هورمون های رشد گیاهی در مجموع خصوصیاتی همچون جوانه زنی، رشد و عملکرد گیاهان را بهبود خواهد داد. 
همچنین دانشمندان بیان کردند که کمپوست سطح برگ و بیومس گیاه را به طور قابل ملاحظه ای در مقایسه با شرایط شاهد بهبود داد. به ویژه در شرایطی که نسبت ورمی کمپوست به خاک 10 درصد بود.

ورمی کمپوست فعّالیّت میکروبی را که می تواند به جوانه زنی، ظهور گل ها و تولید محصول بیشتر کمک کند، تحریک کرده که این تأثیر مستقل از دسترسی عناصر غذایی برای گیاهان می باشد.

حبوبات پس از غلات، دومین منبع غذایی هستند و در بین حبوبات، عدس به دلیل ویژگی های مطلوبی که دارد حائز اهمیت ویژه ای است.

عدس گیاهی یک ساله، خودبارور، با بوته های 45 - 20 سانتی متری و از حبوبات خوراکی است که از حبوبات سرمادوست بوده و مناسب مناطق داغ گرمسیری نیست و مشخصاً گیاهی روزبلند است. 
در نواحی دشت تا ارتفاع 5300 متری قابل کشت است. تغییرات حرارتی مناسب آن 15 - 25 درجه سانتیگراد می باشد. البته دمای مطلوب بسته به ژنوتیپ، سن و اندازه بذر فرق می کند.
کشت عدس در ایران به خصوص در استان اردبیل از دیرباز به صورت بهاره و دیم مرسوم بوده است لیکن به دلیل بارندگی های زمستانه و رطوبت زیاد خاک جهت انجام عملیات خاک ورزی و تهیه بستر بذر، معمولا کاشت عدس در بعضی مواقع تا اوایل اردیبهشت به تعویق می افتد.
برای استفاده کامل از بارش های آسمانی باید به تاریخ کاشت توجه نمود تا محصول خوبی به دست آید.

خلّر به طور وسیعی در سرتاسر مدیترانه، خاورمیانه و هند کشت می گردد.

این گیاه با حداقل مراقبت های لازم، رشد کرده و در مقایسه با سایر بقولات می تواند در اقلیم های متنوعی رشد و نمو موفقیت آمیزی داشته باشد.
خلّر به عنوان یک منبع پروتئین بسیار با ارزش برای دام و طیور بوده و به دلیل تحمل بالا، امروزه به عنوان یک گیاه مدل در کشاورزی شناخته شده و می تواند شرایط کم آبی را تحمل نماید.
خلّر در واقع یک گیاه چند منظوره برای چرا، علوفه ی خشک، کود سبز و دانه است، ضمن اینکه این گیاه در تناوب با غلات جهت کنترل علف های  هرز و همچنین فرسایش در اراضی شیبدار از اهمیت بالایی برخوردار است.

این گونه ها به دلیل خوش خوراکی و تحمل بالای چرای مستقیم نسبت به دیگر لگوم ها به عنوان یکی از لگوم های مهم مرتعی یاد می شود.

افزایش توسعه گلخانه ها با توجه به خشکسالی ها و بحران کم آبی در کشور، اجتناب ناپذیر است. یکی از مهمترین عوامل در افزایش تولید در محصولات گلخانه ای، برنامه ریزی و مدیریت مناسب آبیاری است که در آن تعیین نیاز آبی نقش اساسی دارد.

چنانچه نیاز آبی گیاه در برنامه ریزی آبیاری، کمتر از مقدار نیاز آبی واقعی گیاه لحاظ گردد، باعث بروز علائم ناشی از تنش خشکی در گیاه مانند توقف رشد، کوچکتر شدن برگ، کوتاه شدن فاصله میان گره ها، بدشکل شدن و ریزش برگ ها، سوختگی حاشیه برگ ها و نیز کاهش عملکرد می شود.

✔️در شمال کشور استفاده بهینه از اراضی شالیزاری به صورت کشت دوم در حال گسترش است که در آن ها انواع سبزیجات کشت می گردد.
✔️این سبزیجات شامل کاهو، اسفناج، انواع سبزی های ایرانی(شوید، گشنیز، تره، ترتیزک، جعفری و غیره)، هویج، تربچه، نخودفرنگی، لوبیاسبز، سیر و‌ کلم گل است.
✔️از مزایای کشت دوم می توان به پایداری تولید، افزایش تولید، افزایش درآمد کشاورزان و حفظ محیط زیست اشاره کرد.

1️⃣پاشیدن‌ نمک در زمستان جهت جلوگیری از یخ‌زدگی جاده ها

2️⃣افزایش غلظت یون های نمک مانند کلر، سدیم، کلسیم و سولفات (کوددهی بیش از حد)
3️⃣کمبود آب و تنش خشکی
4️⃣از بین رفتن تعادل یونی و‌رقابت بین یون های خاک
5️⃣متراکم شدن خاک، افزایش رس خاک‌ تخریب ساختمان خاک