مرکز مهارت آموزی کشاورزی

یکی از موثرترین روش های مبارزه با آفات و بیماری ها، استفاده از سموم و در واقع سم پاشی است. هر چند مصرف منطقی سموم در کنترل آفات موثر است، اما هیچ گاه نباید عوارض و معایب آن ها را فراموش کرد. کابرد بیش از حد و غیرمعمول سموم، می تواند خسارت غیر قابل جبرانی به محیط زیست، کشاورزی و تغذیه و بهداشت وارد نماید. مهمترین این خسارت ها را برمی شماریم:

1- ایجاد مقاومت در آفات:

اولین مشکلی که در مصرف بی رویه سموم و برخورد زیاد آفات با آن ها، به ویژه در حشرات چندنسلی و حشراتی با سرعت تکثیر زیاد، به وجود می آید، ایجاد مقاومت آفت در برابر آن سم است. این مقاومت هم چنین به صورت ارثی به حشرات نسل بعد، منتقل می شود. تاکنون بیش از 435 گونه مقاوم به انواعی از سموم گزارش شده است که آن جمله میتوان به مگس سفید مرکبات یا عسلک نام برد.

2- طغیان مجدد آفت:

در برخی موارد با سم پاشی بر علیه یک آفت، معمولا برخی از آفات در معرض سموم قرار نمی گیرند. برای مثال در اثر مخفی بودن در بین گیاهان یا قرار گرفتن در مرحله دیاپوز یا توقف رشد یا عدم یکنواختی عملیات سم پاشی، از سموم در امان می مانند و از آن جایی که کاربرد سموم حشرات مفید و انگل را، به دلیل حساسیت و تحرک، بیشتر مورد صدمه و نابودی قرار میدهد، هر بخش باقی مانده آفت، در شرایط بهتری قرار گرفته و به دور از دشمنان طبیعی، به سهولت طغیان نموده و جمعیتی بیش از جمعیت اولیه خود ایجاد می نماید. در این مورد می توان به افزایش جمعیت شته ها،پس از سم پاشی اول، اشاره کرد.

3- جایگزین شدن آفات جدید:

در محیط های طبیعی یعنی جنگل ها و مراتع، رقابت بین موجودات زنده و آفت ها، بیشتر به چشم می خورد. این رقابت به دو صورت انجام می شود: رقابت برای غذا و رقابت برای محل زندگی. پدیده رقابت موجب می شود که در محیط های طبیعی، طغیان آفات صورت نگیرد، اما در مزارع و باغات که محیط های مصنوعی محسوب می شود، با سم پاشی و کنترل یک آفت، شرایط را برای آفت رقیب که در آن محل مغلوب شده بود و خسارت چندانی نداشت، شروع به افزایش جمعیت نموده و به صورت آفت جدید جایگزین و سپس طغیان نماید.

4- ایجاد مسمومیت در انسان:

این مورد در دو صورت ممکن است اتفاق بیفتد: 1/ در حین سم پاشی(یعنی برای خود کشاورز) و 2/ در حین مصرف برای مصرف کننده ای که به درستی محصول را شست و شو نداده و یا از طریق محصولی که مقداری از سم را در خود نگه داشته است. این مسمویت میتواند به صورت حاد و در اثر ورود یک دفعه سم انجام شود و یا به صورت مسمومیت مزمن و با ورود طولانی مدت سم ایجاد شود.

5- آلودگی محیط زیست و منابع آب و خاک:

آلودگی برخی از سموم از طریق زنجیره های غذایی وارد بدن جانوران می شود و در آن ها نیز مسمومیت ایجاد می کند. در پایان با توجه به اهمیت این موضوع، جا دارد کشاورزان عزیز از مصرف بی رویه سموم اجتناب فرمایند و راه کارهای علمی و زراعی موثر را زیر نظر کارشناسان کشاورزی به کار گیرند.