مرکز مهارت آموزی کشاورزی

آشنایی با خانواده شته:

شته ها خانواده بزرگی از حشرات هستند که تقریباً در همه ‌جا و در بسیاری از گیاهان از راه مکیدن شیره گیاهی آسیب می‌رسانند و با ترشح عسلک، محیط خوبی برای فعالیت قارچ (فوماژین) فراهم می آورند. علاوه بر این ها، شته ها عامل انتقال بیماری های ویروسی خطرناکی نیز می باشند‌. در مناطق مختلف کشور، تاکنون گونه های متنوعی از شته ها روی درختان مرکبات مشاهده شده اند:

یک) شته سبز مرکبات (اسپیرده): مهم ترین آثار خسارت، پیچیدگی برگ در سرشاخه های جوان و برگ های تازه‌ رشد کرده مشاهده می‌شود. بدین ترتیب که برگهای آلوده حالت شاداب و چرب خود را از دست می‌دهند. شاخه های آلوده نیز اغلب کوتاه و پیچیده می شوند. همچنین به دلیل مکیدن شیره گیاهی و ترشح عسلک، موجب بروز قارچ دوده (فوماژین) روی برگها، میوه ها و شاخه ها می گردند. این آفت در تراکم زیاد باعث ریزش گل ها و میوه های کوچک می‌شود.

دو) شته سیاه مرکبات: آلودگی به این شته در باغات مرکبات خوشبختانه چندان توسعه نیافته است. تغذیه‌ این شته از شیره نباتی برگهای مرکبات باعث پیچیدگی آن ها شده و نیز با تولید عسلک باعث ایجاد دوده روی درختان مرکبات می شود.

سه) شته قهوه‌ای مرکبات: این شته مشابه شته سیاه مرکبات است.

چهار) شته سبز هلو: این شته زمستان را به صورت تخم روی سرشاخه و تنه درختان میزبان به سر می برد. در بهار با باز شدن غنچه های مرکبات، تخم ها تفریخ شده و شته های جوان از برگها تغذیه میکنند. شته های بالغ از شیره سرشاخه‌ها و برگهای جوان تغذیه نموده و باعث پیچیدگی آنها می گردد. 

پنج) شته پنبه(جالیز): این شته در اصل از آفات درجه اول پنبه و جالیز است و روی درختان مرکبات نیز از بیشتر مناطق مرکبات خیز دیده شده است. علاوه بر تغذیه روی سرشاخه‌های جوان، با ترشح عسلک باعث تولید دوده می‌شود.

شش) شته سیاه یونجه: در آغاز بهار و نیمه دوم پاییز با تولید مثل زیاد و ایجاد کلنی های انبوه روی برگها فعالیت نموده ولی روی گل و غنچه ها دیده نشده و یا بسیار نادر است. با کامل شدن رشد برگها و خشبی شدن اندام های گیاهی، از رشد این شته ها کاسته می‌شود؛ به طوریکه در تابستان تقریباً نمی توان آن ها را مشاهده نمود.

چگونگی خسارت شته ها به درختان مرکبات:

شته ها معمولاً در پشت برگها مستقر شده و موجب پیچیدگی برگهای جوان و در تراکم بالا، پیچیدگی روی شاخه ها می شوند. همچنین به دلیل مکیدن شیره گیاهی و ترشح عسلک منجر به رشد قارچ فوماژین روی برگ، میوه و شاخه ها می‌شوند و در تراکم بالای آفت، موجب ریزش گل و میوه های کوچک می گردند.

مبارزه بیولوژیک با خانواده شته:

الف) شته ها دارای دشمنان طبیعی از جمله پارازیتوئیدها و شکارچی ها می باشند. حشره کامل و لارو کفشدوزک هفت نقطه ای از شته ها تغذیه می کند.

ب) لارو مگس های خانواده سیرفیده از شته ها و حشرات کامل آنها از گرده و نوش گل ها تغذیه می کنند.

پ) لارو پشه از شکارچی های فعال شته های مرکبات هستند.

ت) لارو بال توری ها هم از شته ها تغذیه میکنند.

ث) گروه زیادی از زنبورها، پارازیت داخلی شته های مرکبات می باشند.

مبارزه شیمیایی با شته ها:

در صورت مشاهده آلودگی در اوایل اردیبهشت تا آخر مرداد که همزمان با ظهور برگهای جوان و شکوفه ها است، مبارزه شیمیایی با شته کش های اختصاصی به حالت مه پاش و با فشار کم جهت جلوگیری از ریزش گل ها صورت گیرد و در صورت آلودگی مجدد، دو هفته بعد سم پاشی تکرار شود‌. جمعیت شته ها در اواخر بهار و آغاز تابستان به علت بالا رفتن درجه حرارت خود به خود کم می شود. در شمال ایران، مبارزه شیمیایی با شپشک ها در اواخر خرداد یا اوایل تیر، جمعیت این شته ها را پایین می آورد.