مرکز مهارت آموزی کشاورزی

گیاهان از طریق مکانیزم های مختلفی در برابر خشکی مقاومت می کنند. محققان فیزیولوژی و اصلاح نباتات برای مقاومت گیاهان در برابر محیط خشک از اصطلاحات زیر استفاده می‌کنند:

_ مقاومت به خشکی؛ 

توانایی یک گیاه برای تداوم رشد و تولید عملکرد در حد رضایت بخش و در شرایط محدودیت ذخیره آب و یا تحت کمبودهای متوالی است. از نظر کلی، مقاومت به خشکی عبارت است از توان زنده ماندن از نسلی به نسل دیگر تحت شرایط محدود آبیاری.

_ گریز از خشکی؛ 

فرار از خشکی به توانایی گیاه زراعی برای تکمیل سیکل زندگی خود قبل از وقوع کمبود آب اطلاق می گردد. استفاده از این مکانیزم، بیشتر درمناطقی که شرایط خشکی در اواخر فصل رشد بروز می‌کند اهمیت دارد.

_ تحمل خشکی؛ 

تحمل خشکی به قابلیت گیاه برای تحمل نوعی از کم آبی که به تدریج بروز کرده و با پتانسیل آبی گیاه ادامه می یابد، گفته می‌شود. 

_ اجتناب از خشکی؛ 

توانایی یک گیاه در نگهداری پتانسیل بالای آب در طی مدت خشکی را اجتناب از خشکی می‌گویند. به بیان دیگر، به توانایی گیاه در نگهداری حالتهای آزاد آب در بافت خود در طول دوره خشکی نیز گفته می‌شود. 

_ بهبود از خشکی؛ 

توانایی گیاه برای از سرگیری رشد و جبران عملکرد با حداقل خسارت بعد از اتمام دوره تنش را بهبود از خشکی می گویند. 

_ تنش خشکی؛

میزان کم نزولات آسمانی و پراکنش نامنظم آن سبب بروز تنش خشکی در طول دوره رشد گیاهان زراعی می‌شود. خشکسالی و تنش های ناشی از آن مهم ترین و رایج ترین تنش محیطی است که هر ساله خسارت های هنگفتی به محصولات در جهان به خصوص ایران که به عنوان کشوری خشک و نیمه خشک محسوب می گردد، وارد می‌نماید. 

تنش خشکی بر روی سه مرحله مهم از رشد اثرات شدیدی می گذارد. این مراحل عبارتند از:

الف) پیدایش و تشکیل گل

ب) گرده افشانی و لقاح

ج) تشکیل دانه

بروز شرایط نامساعد محیطی مثل خشکی، شوری، گرما بر گیاهان تنش وارد نموده و تاثیرات نامطلوبی را بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی می گذراند. در اکثر نقاط دنیا از جمله ایران بروز تنش خشکی که نتیجه کمبود بارندگی مخصوصاً در مراحلی که نیاز آبی گیاهان افزایش یافته می باشد، مهم ترین عاملی است که در مراحل حساس تر رشد گیاهان زراعی حتی در مناطق خشکی که آبیاری صورت می گیرد با ایجاد محدودیت در رشد دست یابی به عملکرد بالا را دشوار می سازد. مطابق برآوردهای انجام شده در حدود 40 درصد از اراضی کره ی زمین در مناطق نیمه خشک قرار دارند.