مرکز مهارت آموزی کشاورزی

گندم یکی از گیاهانی است که در طول دوره ی رشد خود با شرایط آب و هوایی نامساعد مواجه می شود و خسارت سرما زدگی بهاره به گندم در شرایط مختلفی ممکن است اتفاق بیفتد. خسارت معمولاً زمانی اتفاق می افتد که کاهش دما همزمان با مراحل حساس رشد گندم رخ می دهد. خسارت ممکن است وسیع باشد و یا اینکه فقط قسمتی از مزرعه دچار خسارت شود.

شیرین بیان Glycyrrhiza glabra یک گیاه چندساله از تیره ی Fabaceae و به معنای ریشه شیرین است. در طبیعت به شکل بوته ای رشد می کند و دارای شاخ و برگ فراوان می باشد. شیرین بیان یک گیاه دارویی مهم و پرکاربرد بوده و به علت دارا بودن مواد قندی در صنایع غذایی نیز مورد مصرف قرار گرفته است.

1️⃣استفاده از قارچ کش های مفید، کارا و دورهی حفاظت بیشتر مانند آرتئا، فولیکور و آلتو به ترتیب با مقدارهای ۰/۴، ۱و ۰/۵ لیتر در هکتار.

از قارچ کش تیلت بهتر است به میزان 1 لیتر در هکتار در مزارع با تراکم بوته ی کمتر استفاده شود. اغلب احتمال نیاز به تکرار سمپاشی در صورت استفاده از سم تیلت بیشتر می باشد.
2️⃣پیش آگاهی صحیح و تشکیل شبکه های مراقبت با تجربه در مناطق مختلف استان فارس.
3️⃣توجه کافی به داده های هواشناسی به منظور اطلاع از‌ درجه ی حرارت، رطوبت نسبی. به ویژه تعدد و تداوم شبنم صبحگاهی در مزارع از مرحله ی پدیدار شدن برگ پرچم به بعد. (وقوع بارندگی و باد برای دادن هشدارهای لازم به کشاورزان)
4️⃣مبارزه به موقع و اصولی با بیماری قبل از همه گیر شدن و شدت بیماری در مزارع: در این ارتباط به شرط فراهم بودن شرایط مساعد جوی و سایر عوامل محیطی برای ظهور و گسترش بیماری در مزارع، انجام سمپاشی در زمانی که یک تا دو نوار کوچک از زنگ روی برگ پرچم دیده شود و اغلب یک تا دو بوته آلوده به زنگ زرد در هر متر مربع در نقاط مختلف مزرعه مشاهده شود، الزامی می باشد.

نشانه های بیماری بر روی برگ ها به ویژه برگ پرچم (نزدیک ترین برگ به سنبله) به صورت جوش های ریز زرد رنگ تا نارنجی است که به حالت خطوط نقطه چین در هر دو سطح برگ و به موازات رگبرگ ها نمایان می شود.

گسترش این خطوط نقطه‌چین روی برگ ها، حالت نواری شکل به موقعیت جوش ها می دهد و به همین دلیل به زنگ زرد، زنگ نواری نیز گفته می شود.
در آلودگی های شدید، افزون بر برگ، سایر اندام های هوایی گیاه مانند سنبله، ریشک، غلاف برگ و ساقه نیز ممکن است مورد حمله‌ ی بیماری قرار گیرد.
در سال های همه گیر و در مناطقی که شدت بیماری روی رقم های حساس زیاد باشد، عملکرد محصول به طور چشم گیری پایین آمده و بذرها به درجه های مختلف کوچک و چروکیده در می آیند. بذرهای یادشده از نظر مصارف غذایی و بذری، دارای کیفیت پایین و شاید نامطلوب باشند.

1️⃣در هنگام برداشت محصول ذرت و گندم، ساقه ها تا حد امکان از کف بریده شوند تا پناهگاهی برای جمعیت زمستانگذران فراهم نشود. 

2️⃣پس از برداشت محصول، بقایا گیاهی از مزرعه جمع آوری و نابود شود.
3️⃣انجام شخم عمیق پائیزه 
4️⃣استفاده از ارقام مقاوم

لاروهای کرم ساقه خوار غلات و ذرت، پس از خروج از تخم، ابتدا به طور مختصر از برگ های ذرت تغذیه نموده و سپس ساقه و گل آذین را سوراخ کرده و وارد آن می شوند. محل ورود لارو به ساقه اغلب در نزدیکی گره های ساقه است که این سوراخ ها با خاک اره و فضولات لارو که بیرون ریخته می شود، به راحتی قابل تشخیص است.

لارو این آفت با تغذیه از داخل ساقه و ایجاد دالان در آن باعث قطع جریان شیره پرورده می شود، در نتیجه گیاه ضعیف شده و این امر باعث کاهش عملکرد محصول می شود. ساقه های آلوده در اثر وزش باد شکسته شده و خسارت تشدید می شود. 
تغذیه لاروهای آفت از محور کاکل ذرت باعث شکسته شدن آن ها، اختلال در گرده افشانی و عدم تلقیح بوته ها می شود که در نتیجه آن بیشترین خسارت به بوته های ذرت وارد می آید. 
سوراخ ایجاد شده در ساقه به وسیله لاروهای ساقه خوار اروپائی ذرت، محل مناسبی برای ورود قارچ فوزاریوم
بوده و رابطه مستقیم بین تراکم جمعیت این آفت و میزان آلودگی به بیماری فوزاریوم میوه ذرت وجود دارد.

سبز شدن، یکی‌ از مهمترین مراحل فنولوژیک گیاه است که تعیین کننده نسبی موفقیت یا شکست زراعت است. سبز شدن به ظهور گیاهچه در سطح خاک گفته می شود‌.

پیش بینی زمان سبز شدن، انتخاب تاریخ کاشت مناسب و استقرار سریع و کامل گیاهچه، لازمه یک زراعت موفق است و از آن‌ جایی که این موارد به شدت تحت تاثیر عوامل متعددی مانند دما و‌رطوبت خاک‌ قرار می گیرند، بنابراین این موضوع در زارعت بسیار حائز اهمیت است.
عمق کاشت نیز از آنجا‌ که تاثیر زیادی بر سبز شدن و استقرار گیاهچه دارد، در کشاورزی حائز اهمیت است.
رطوبت ناکافی و کاشت عمیق، از مهمترین عواملی هستند که باعث سبز شدن نامناسب گیاهچه می گردند. 
لازمه تولید موفق محصولات زراعی، انتخاب یک رقم مناسب با مقدار بذر کافی، به همراه زمان مناسب و عمق کاشت مناسب است.

شته روسی گندم، بومی نواحی جنوب شوروی سابق، ایران، افغانستان و کشورهای حاشیه دریای مدیترانه است. این شته در حال حاضر یکی ازمهمترین آفات گندم در اغلب مناطق کشور می باشد. 
❌شته روسی، علاوه بر گندم از جو، چاودار، تریتیکاله، یولاف و شماری از علف های باریک برگ تغذیه می کند. جو، گندم و تریتیکاله نسبت به حملات شته روسی بسیار حساس بوده ولی یولاف و چاودار حساسیت کمتری نشان می دهند.
علایم خسارت این آفت، بسیار مشخص است. روی برگ ها بر اثر تغذیه و تزریق بزاق، نوارهای طولی سفید یا زرد رنگ ایجاد می شود. رنگ نوارها در آب و هوای سرد و خنک اغلب به دلیل وجود دانه های رنگی آنتوسیانین، قرمز مایل به ارغوانی می باشد. برگ ها لوله شده و شته ها داخل آن از سطوح رویی برگ ها تغذیه می کنند. 
گیاهان جوان در اثر حملات شدیدتر، به طور معمول از رشد و نمو باز می مانند. آلودگی در مرحله قبل از ظهور سنبله می تواند به پیچش برگ پرچم و تغییر شکل سنبله ها نیز منجر شود.

آفات گندم در کشورمان شامل:
✔️سن گندم
✔️تریپس گندم
✔️شته گندم
✔️سوسک برگخوار گندم
✔️سوسک قهوه ای غلات
✔️سوسک سیاه گندم
✔️پروانه‌ مینوز برگخوار گندم

❌بررسی ها نشان داده که کاهش ماده آلی خاک تقریباً برای کلیه مناطق کشاورزی، (به ویژه مناطق خشک) به صورت یک مشکل درآمده است. از سویی وابسته شدن نظام های تولید محصولات زراعی به نهاده های خارجی و به ویژه کودهای شیمیایی نیز به این مشکل دامن زده است.
✅همچنین مطالعات نشان داده اند که آیش به عنوان یکی از عملیات زراعی و اجزای نظام‌ های تناوب، سبب تسریع تلفات مواد آلی گردیده است. 
❌این معضلات خود موجب بروز مشکلات متعددی از جمله کاهش میزان عملکرد محصولات زراعی و ایجاد مسائل زیست محیطی متعددی شده است. 
✅کاشت متوالی گندم و اجرای تناوب آیش - گندم مرسوم ترین تناوب های زراعی در نظام های تولید دیم گندم در کشور هستند. با این که آیش سبب بهبود وضعیت خاک می شود، ولی باید به این نکته توجه کرد که در دراز مدت سبب افزایش فرسایش و
کاهش حاصلخیزی نیز می‌ شود. پس حد تعادل در این مورد باید رعایت شود.

✅نیتروژن یکی از عناصر غذایی مهمی است که کمبود آن، بیشتر از سایر عناصر، تولید گیاهان زراعی را محدود می کند.
✅در غیاب علف های هرز، نیتروژن از طریق افزایش تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه، باعث افزایش عملکرد دانه گندم می شود.
❌برخی پژوهش ها نشان داده اند که علف های هرز، توانایی بالایی در رقابت با گندم، برای جذب نیتروژن دارند. بنابراین مدیریت علف های هرز در مزرعه گندم، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

پنیرک یا مالواسه، یکی از علف هرز های مهم، در مزارع گندم، به ویژه در جنوب و جنوب غرب کشور است که‌ می‌تواند کاهش قابل توجهی در عملکرد گندم ایجاد کند.
رقابت در جوامع گیاهی، زمانی رخ می دهد که دو یا چند گیاه، در جستجوی منابع مشترک (مواد معدنی، آب و نور)‌ بوده و درون فضای محدودی قرار داشته باشند.
یکی از عواملی که باعث محدودیت عوامل محیطی و عناصر غذایی می شود، وجود علف های هرز در کنار گیاه زراعی و‌‌ رقابت با گیاه اصلی است.

سوسک سیاه گندم یکی از آفات مهم گندم، جو و چاودار می باشد. لاروها، سفید رنگ و سر و قفسه سینه خرمایی رنگ و روی هر یک از حلقه های آن یک لکه قهوه ای وجود دارد

عامل بیماری سیاهک پنهان همانند نوع آشکار آن، نوعی قارچ بازیودومیست است که درون بذر را اشغال کرده و با خرد شدن بذر ریز گردهای سیاه ‌رنگ قارچی پراکنده می شوند که عامل اصلی پراکنش بیماری هستند

شرایط ایده آل کشت گندم:

یک) آب و هوای خشک در دوره رشد رویشی

دو) آب و هوای معتدل در دوران تشکیل دانه

سه) آب و هوای گرم و خشک در زمان برداشت محصول

چرا گندم پرطرفداترین گیاه جهان است؟

مهندس محمد مهدی عفیفی

گندم یکی از قدیمی ترین گیاهانی است که انسان کشت کرده و مورد استفاده قرار داده است. منشأ گندم حوزه مدیترانه و کشور فلسطین و سوریه بوده و از این مکان ها به ایران بزرگ قدیم و ترکیه کنونی منتقل شده و سپس در قاره های دیگر منتشر شده است.