مرکز مهارت آموزی کشاورزی

منظور از هرس باردهی آن است که با محدود ساختن رشد اندام های رویشی، اندام های بارور (زایشی) درختان میوه به سمت تولید محصول مرغوب هدایت شوند. هرس برگ، گل، میوه و ریشه همگی به عنوان هرس باردهی شناخته می شوند.

✔️ با توجه به اینکه درخت انگور تنه ی نیرومندی ندارد، بایستی حتما از داربست برای فرم دهی و رویش مناسب شاخه ها استفاده شود.

انگور یکی از درختانی است که به دلیل رشد سریع سالیانه بایستی همه ساله مورد هرس قرار بگیرد زیرا منظور اصلی هرس، بوجود آوردن تعادل بین ریشه و سایر قسمت های هوایی می باشد تا از نتیجه ی آن بتوان میوه ی کافی و با کیفیت بالا و هم چنین رشدی مناسب که میوه ی سال آینده را تأمین کند، بدست آورد.

هرس اصولی و تربیت درختان انار، برای فرم دهی مناسب و افزایش عملکرد با کیفیت مطلوب توصیه می شود.

هرس، از مسائل مهم در مرحله داشت زیتون است که باعث می شود که درختان جوان زودتر به بار نشسته، محصول تولیدی یکنواخت باشد، سال آوری در آن ها کاهش یابد و عمر درخت و در نتیجه طول دوره بهره دهی آن، افرایش یابد.
✔️هرس، پس از برداشت محصول آغاز می شود. در باغ هایی که میوه زیتون در مرحله سبز و به منظور کنسروسازی برداشت می شود، هرس در ماه های آبان و آذر انجام می شود. 
✔️در مناطقی که زیتون به صورت روغنی برداشت شده و یا خطر سرمازدگی زمستانه وجود دارد، در فصل سرد باید از هرس اجتناب کرد. زیرا حجم بیشتر تاج درخت، یک سپر حفاظتی جهت کاهش خطر سرمازدگی است.
✔️در بیشتر باغ های زیتون مناطق مدیترانه ای، هرس هر دو سال یکبار انجام می شود. 
✔️ارقام زیتون روغنی، بهتر است به فاصله سه سال یکبار هرس شوند.

هرس، مجموعه ای از عملیات برای تغییر شکل طبیعی درختان، از طریق تقویت یا جلوگیری از رشد و نمو شاخه های نابه جا و به منظور ایجاد شکل معین و افزایش محصول می باشد.
این عمل موجب تعادل رشد رویشی و زایشی شده و روی سال آوری و به تاخیر انداختن زوال و مرگ درختان، موثر است و به همراه سایر عملیات زراعی مانند تغذیه و آبیاری مناسب، عامل مهمی در ایجاد تعادل رشد رویشی در درختان میوه می باشد.
این مجموعه عملیات، برای دستیابی به محصول متعادل، مداوم و با کیفیت و روغن بالا در میوه های روغنی مانند زیتون، بسیار ضروری است.

انگور یاقوتی، زودرس ترین رقم انگور ایران است که به ویژه در‌ سال های اخیر، کشت و پرورش آن در مناطق نیمه گرمسیر کشور مانند جنوب استان فارس در شهرستان های داراب و جهرم با هدف تولید میوه پیش رس توسعه یافته است. 
انگور گیاهی است که به دلیل رشد زیاد سالانه بایستی هر ساله هرس شود. منظور از هرس سالیانه انگور، ایجاد تعادل بین ریشه و شاخساره بوته است تا میوه کافی و با کیفیت تولید کرده و همچنین زمینه رشد بوته و تولید میوه کافی در سال آینده نیز فراهم شود.
بسته به روش تربیت، وضعیت باردهی جوانه ها و شرایط آب و هوایی هر منطقه، نوع و شدت هرس ارقام انگور متفاوت است.
تحقیقات نشان داد که در انگور رقم شیرازی، در شرایط دیم و روش تربیت خزنده، بهترین روش هرس، روش مختلط با نگهداری یک شاخه ی شش جوانه ای به عنوان شاخه بارده، و یک شاخه دو جوانه ای به عنوان شاخه جایگزین است.
در آزمایشی روی رقم هیمرود (Himrod)، به این نتیجه رسیدند که بهترین نوع هرس برای این رقم در شرایط آب و هوای معتدل دره کشمیر، باقی گذاشتن 5 جوانه در هر سیخک و 12 سیخک در هر بوته است. 
در رقم پرلت (Perlette)، نیز توصیه شده که بیشترین عملکرد و بالاترین وزن خوشه زمانی به دست می آید که بوته‌ها به صورت بلند (شش جوانه در هر سیخک) هرس شوند. 
نتایج آزمایش دیگری در مورد انگور هیبرید (516-H)، نشان داد که بالاترین عملکرد و بهترین کیفیت میوه در بوته های این دورگه، زمانی حاصل می شود که در هر سیخک تعداد 4 جوانه باقی گذاشته شود.
❌وجود دمای بالا و تشعشع زیاد در مناطق نیمه گرمسیری معمولاً مشکلاتی نظیر آفتاب سوختگی خوشه ها و عدم رنگ گیری یکنواخت حبه‌ها را به دنبال دارد.

یکی از اصلی ترین دغدغه های انگورکاران، افزایش باردهی درختان است.
از آن‌جایی که درخت انگور، تنه قوی و نیرومندی ندارد، بر روی آن داربست می کشند و در نتیجه هرس داربستی، بهترین نوع هرس برای درخت انگور محسوب می شود.
برای پربار‌‌کردن درخت انگور، باید حتما به شرایط بالا نگه داشتن درخت با داربست، به منظور آفتاب گرفتن آن، توجه کرد.
باتوجه به اینکه شاخه‌های ریز و جوان‌ درخت انگور، در فصل زمستان بسیار آسیب پذیر می شوند، می توانیم با داربست و با استفاده از هرس داربستی، شاخه ها را به شکل مناسب پرورش دهیم.
توجه داشته باشید که برای بستن شاخه ها به درخت، باید حداقل ۳۰ سانتی متر از پایین ساقه بالا بیاییم و آن قسمت از ساقه را به داربست ببندیم.

💐هرس کردن گل کاغذی نیاز به دقت و مهارت کافی دارد. در صورتی که این گیاه به درستی و در زمان مناسب هرس نشود، وارد یک فاز رویشی خاص می شود که به جای گل، بر روی ساقه های آن خارهای بلندی می روید. این خارها کمک می کنند تا گیاه به سمت نور بچرخد.
💐برای هرس کردن صحیح باید در فصل رشد، ساقه های گیاه را حدود یک سانت هرس کنید تا گل کاغذی تشویق به رشد ساقه ها و دادن گل های بیشتر شود.
💐این گیاه به هرس کردن واکنش خوبی نشان میدهد. میتوانید ساقه های زیرین این گیاه را قیچی کنید تا انرژی گیاه برای رشد ساقه های بالایی، متمرکز شود.
💐اگر می خواهید هرس کردن را به قصد کوچک تر کردن گیاه انجام دهید، باید صبر کنید تا فصل گل دادن گیاه تمام شود.
💐بهترین زمان برای این کار اواخر پاییز یا اوایل بهار است، زمانی که سرما و یخبندان تمام شده باشد و هنوز گیاه شکوفه ای نداشته باشد.
💐حتما ابزار هرس کردن خود را قبل و بعد از هرس کردن با الکل ضد عفونی کنید تا باعث انتقال بیماری بین گیاهان نشوید.

با تنک کردن صحیح انگور، عملا می‌توان ظرفیت میوه‌دهی بوته را افزایش داد، زیرا سطح برگ بیشتر باعث تقویت تدریجی آن شده و به‌تدریج می‌توان خوشه‌های بیشتری را روی بوته باقی گذاشت

مرکبات، درختانی همیشه سبز هستند؛ بنابراین نسبت به درختان خزان دار، به هرس کمتری نیاز دارند، ولی برای حفظ عملکرد و کیفیت میوه، نیاز است که به طور منظم، هرس شوند.

در مورد هرس و تربیت اکثر درختان پرورشی الگوهای متعارف و علمی موجود است. متاسفانه در مورد درختان انار الگوی متعارف و ثبت شده ای جهت تربیت و هرس آنها در دسترس نمی باشد. با توجه به تجربه عملی ما و تبعیت از الگوی معماری 1000 درخت در هکتار، هرس و تربیت اسکلت درختان متاثر از این نوع معماری خواهد بود.

انار درختی است که در سالهای اولیه پس از کاشت رشد سریعی داشته و در صورت برخورداری از شرائط مناسب از سال سوم به بار می نشیند. تولید پاجوش فراوان از ویژگیهای این درخت است. مراقبت از فرم گیری صحیح اسکلت این درخت در سالهای اولیه و حذف مستمر پاجوش ها و شاخه های نرک و سربرداری از درخت در سال های پس از بلوغ، جهت ممانعت از رشد طولی درخت و توجه به آفتاب سوختگی محصول از نکات مهم در موضوع هرس درختان انار می باشد.

هم اکنون در باغات قدیمی درختان انار با ارتفاع 5 متر و تاج گسترد دیده می شود که تراکم درخت در هکتار را به حدود 600 درخت محدود کرده است، در حالی که ما از الگوی حدود 1000 درخت در فواصل 2×4 پیروی کرده و این خود مستلزم اتخاذ نوعی از هرس و فرم دهی اسکلت درختان انار می باشد، به گونه ای که ضمن حفظ اسلوب صحیح و انتقال نور کافی به تاج درختان و رسیدن به عملکرد بهینه محصول، امکان تردد تراکتور در بین ردیفها و انجام عملیات لازم میسر باشد. لذا قبل از هر کاری باید تصویر روشنی از اسکلت نهایی درخت و نحوه گسترش تاج درخت در فضای بین ردیفها و حداکثر ارتفاع مجاز درخت در ذهن داشته باشید.

در باغداری نوین توجه به مکانیزاسیون و کاهش هزینه های کارگری از نکات اساسی در تربیت درختان است. واقعیت این است که در اقلیم گرم ایران با شدت تابش بالا آفتاب سوختگی میوه انار از معضلات دایر در باغات انار میباشد. چاره این معضل حفاظت از میوه ها در سایه انداز شاخ و برگهای درخت میباشد. مسئله ای که ضمن جلوگیری از تبخیر آب موجود در میوه از آفتاب سوختگی پوست آن نیز جلوگیری میکند، تراکم بالای درختان و فاصله کاشت نزدیک آنها از عوامل کاهش این خسارت میباشد. اما یک سوال اساسی در اینجا مطرح است که چگونه باغات انار را طراحی و به چه شکلی اسکلت درختان را تربیت کنیم تا ضمن حفظ حداکثر پوشش میوه ها بیشترین نور به تاج درخت وارد شده و همچنین امکان تردد تراکتور نیز در بین ردیفها میسر باشد؟

تنه تربیت و از ارتفاع 70 سانتی سه شاخه اصلی را با زاویه مناسب در مسیر فضای بین ردیفها تربیت کنید. حفظ تقارن دو سویه اسکلت درختان در دو جهت از الزامات این معماری میباشد. برای روشن شدن مطلب به شکل روبرو دقت و به تقارن دو سویه آنها توجه کنید.

میتوانید تنه اصلی درخت را بصورت سه شاخه تربیت کرده و با ایجاد زاویه مناسب شرایط رشد طولی درخت در سه جهت مناسب را فراهم کنید. ارتفاع تاج درخت نباید بیش از سه متر باشد و شاخه های فرعی نباید بیشتر از شعاع 1.5 متری درخت گسترش یابند. اگر به شکل روبرو توجه کنید متوجه ورود نو به تاج درخت از چند جهت میشوید ضمن اینکه پوشش مناسب شاخ و برگ درخت و همپوشانی با رختان مجاور سطح سایه انداز مناسب برای حفاظت از میوه ها را گسترش میدهد.

عرض تراکتور باغی حدود 1 متر میباشد و در صورت گسترش تاج تا شعاع 1.5 متری فضای لازم برای تردد آن فراهم میاید. نکته ظریف اینکه تاج درخت از ارتفاع 1.5 متر به بالا شکل گرفته و در ذیل فضای درختان امکان تردد تسهیل میگردد.

با سر برداری و هرس مستمر امکان گسترش تاج درخت به شعاع بیش از 1.5 متر و ارتفاع بیشتر از 3 متر را ندهید. زیرا موجب همپوشانی کامل و کاهش ورود نور به درخت میگردد. افزایش سطح سایه انداز بصورت کامل امر مطلوبی نیست، گرمای نهفته در خاک نیازمند جابجایی و تعادل است، باید فضای خالی بین درختان برای جابجایی این هوای گرم باشد در غیر اینصورت هوای گرم برخاسته از خاک در درون تاج درخت به دام افتاده و موجب افزایش تعرق درخت میگردد.

درختان با ارتفاع زیاد عملا برداشت محصول را با مشکل مواجه و عملیات بهورزی بر روی درخت را ناممکن میسازند. هزینه های کارگری چیدن محصولات از درختان با ارتفاع زیاد بعضا تا سه برابر شرائط عادی افزایش میابد. علاوه بر آن دوران چیدن و دپوی فله ای و سنتی محصول سرآمده و میوه انار باید با دقت چیده و درون بسته بندی مناسب روانه بازار یا سردخانه شود. این موضوع لزوم جلوگیری از افزایش ارتفاع درخت را ضروری میسازد حداکثر ازتفاع مقبول درختان انار در شرائط معماری نوین 3 متر میباشد.

حال که تصویر روشنی از اسکلت نهایی درختان در ذهن دارید زمان آن رسیده قیچی یا اره باغبانی را به دست گرفته و نسبت به هرس و تریت اولیه نهالهای کاشته شده اقدام کنید.

نهالها را تا سال سوم پس از کاشت به حال خود رها کنید در اواسط تابستان یا پائیز کار هرس نهالهای جوان را آغاز و بگونه ای عمل کنید که تا اواخر پائیز عملیات هرس و تربیت درختان به پایان رسیده باشد. هرس درختان در فصل سرما آسیب پذیری درخت را افزایش و فرصت بازسازی درخت را محدود و بر عملکرد درخت در سال بعد اثر مفی دارد، پس قبل از شروع زمستان به کار هرس خاتمه دهید.

شاخه های اضافی میباید از قسمت انتهایی و از محل اتصال به طوق ریشه حذف شود از اینرو ابتدا خاک اطراف درخت را کنار زده و محیط طوق درخت را تمیز کنید. سپس شاخه اصلی درخت را با دقت انتخاب کنید، اگر قصد تربیت تک تنه درخت را دارید شاخه ای را که قسمت بالای آن حداقل 3 انشعاب فرعی وجود دارد انتخاب و بقیه شاخه ها را حذف کنید.

درختان انار بیشتر بشکل چند تنه تربیت میشوند اگر مایل به استفاده از این فرم هستید و یا ایجاد فرم تک تنه را مشکل میبینید، ابتدا سه شاخه اصلی را که از زاویه مناسب نسبت به هم برخوردار هستند و از تقارن کامل با درختان هرس شده مجاور برخوردارند، انتخاب و بقیه شاخه ها را از محل طوق جدا کنید.

تنه باقیمانده را از محل طوق ریشه تا محل انشعاب تاج بدقت از هرگونه جوانه برگ یا چوب تمیز کنید، توصیه میشود برای اینکار از اره باغبانی استفاده و برای جلوگیری از سبز شدن مجدد جوانه ها از محل برش، اره را کمی به داخل تنه فرو برده و جوانه ها را بصورت دل بر از محل شاخه جدا کنید. جدا کردن اینگونه تنه جوشها از محل تنه اصلی برای سالیان متوالی باید ادامه یابد تا هیچکونه خللی ناشی از ایجاد شاخه های بر هم زننده فرم تنه بوجود نیاید.

استفاده از رنگ غلیظ یا چسب پیوند برای ترمیم محل های برش و جلوگیری از هوازدگی شاخه ها موثر است. پس از اتمام هرس درخت، خاک برداشته شده از دور طوق را برگردان کنید و چوب بلندی را بعنوان قیم محکم در خاک فرو برده و توسط یکی از ترکه های هرس شده، درخت را با قیم مهار کنید. این کار به جهت جلوگیری از شکستن شاخه ها در برابر باد ضرورت دارد.

درختان هرس شده جهت حفظ اسکلت اولیه به مراقبت فراوان نیاز دارند. با شروع بهار احتمالا پاجوشها و تنه جوشهای فراوانی از محلهای برش در روی تنه اصلی رشد خواهد کرد در اوائل دوره رشد این جوانه های تازه روئیده و نرم را از شاخه ها جدا کنید تا توانایی درخت معطوف به رشد تنه اصلی شده و شکل اسکلت آن حفظ شود. شاید مجبور باشید این کار را در سال اول 2 یا سه نوبت تکرار کنید! چاره ای نیست، پاجوش فراوان خصوصیت درخت انار است، مراقبت کنید محل جوانه های بریده شده عامل طغیان شته نشود. برای سال اول و دوم پس از هرس اسکلت حذف مستمر پاجوشها اجتناب ناپذیر است اگر در این مورد کوتاهی کنید درخت خود را به شما تحمیل خواهد کرد و وارث اسکلتی بد فرم و ناسازگار با طرح اولیه خواهید شد. در مورد تربیت اسکلت درخت جدی و پیگیرانه عمل کنید، نتایج آنرا در سالهای بعد خواهید دید.

مراقبت سالیانه از اسکلت درختان یکی از موضات اساسی در مدیریت باغات انار میباشد. توجه داشته باشید اگر موفق به تربیت صحیح درختان نشوید با توجه به تراکم بالای درختان و فواصل 2 متری درختان در ردیف احتمالا شاخه ها برای رسیدن به نور بیشتر بصورت عمودی رشد میکنند. تمرکز درخت بر افزایش جوانه های چوبی عملا فرآیند زایش درخت را تحت تاثیر قرار میدهند توجه داشته باشید شیره گیاهی تمایل و گرایش زیادی به سرشاخه ها دارد و از اینرو نوک درختان همواره از فعال ترین قسمتهای درخت محسوب میشود. با رعایت موارد گفته شده و پیگیری مستمر هرس اسکلت شاخه ها را به مسیر مناسب هدایت و اسکلت الگو را تثبیت کنید.
برای رسیدن به فرم صحیح تربیت درختان بر اساس الگوی ستاره پیشنهاد شده، تمرکز خود را بر تنک کردن مرکز تاج درخت جهت رسیدن نور کافی و سربرداری سالیانه به منظور حفظ ارتفاع درخت و سبک کردن شاخه های جانبی جهت ممانعت از تراکم شاخه ها در فضای درختان مجاور قرار دهید. حفظ زاویه مناسب سه شاخه اصلی از اهمیت اثر گذار برخوردار است. در فرم تک تنه زاویه سه شاخه اصلی نسبت به خط افق را بین 45 تا 60 درجه اختیار کنید تا قبل از گسترش تاج درخت در فضای بین ردیفها سه شاخه اصلی ارتفاع لازم را از زمین پیدا کند و امکان تردد نیروی کار و ماشین آلات در ذیل سایه انداز شاخه ها فراهم شود. اگر درخت را با اسکلت سه تنه تربیت میکنید سه شاخه اصلی باید با زاویه حدود 60 درجه نسبت به افق گسترش یابد.
در تصویر فوق فرم صحیح اسکلت سه تنه یک درخت انار را مشاهده میکنید. این درخت از هرس اسکلت مخصوص باغات سنتی برخوردار است حجم درخت بزرگ بوده و تراکم آن حدود 500 درخت در هکتار است. این درخت ضمن دریافت نور کافی از چند جهت پوشش مناسبی برای میوه ها در سایه انداز شاخ و برگ ایجاد کرده است، این درخت با توجه به هرس و رسیدگی مناسب نزدیک به 70 کیلو انار را در زیر شاخ و برگ خود پنهان کرده است. زاویه سه شاخه اصلی حدود 45 درجه نسبت به افق است که باعث افزایش فضای بین ردیفها به 6 متر میشود.

تردید نداشته باشید هرس کار ظریف و پیچیده ای است. برای افزایش توانایی خود در این امر باید دانسته های خود را در عمل به آزمون بگذارید و مرحله به مرحله پیش بروید و تجربه فراوان بیاموزید تا نتیجه موثری از آن حاصل کنید.
اکنون بهتر است دانسته های خود در مورد درخت انار و قسمتهای مختلف آن ارتقاء دهید. در مورد هرس این درخت باید بانید چه قسمتهایی از درخت را چه زمانی و به چه صورت از درخت جدا کنید، در واقع باید بدانید چه قسمتهایی باید حتما از درخت جدا شده و چه اعضایی از درخت را نباید به هیچ عنوان هرس کنید. این موضوع مستلزم شناخت دقیق و عینی اعضاء یک درخت انار میباشد.

هرس درختان انار در اوائل بهار، اواسط تابستان و اوائل زمستان انجام میشود. اما پیشنهاد ما انجام هرس درختان در اوائل تابستان پس از تکمیل گل دوم و اواخر پائیز پس از برداشت محصول است. تنها در سه سال اول پس از هرس اولیه درختان بهتر است در اوائل بهار نسبت به جدا سازی پاجوشها و تنه جوشهای سبز شده که در این مقطع از اعضای نرم درخت محسوب میشوند اقدام تا درخت اسلوب اصلی خود را حفظ کند.

پاجوش ها و تنه جوشها از اجزاء هستند که باید بطور مستمر از درخت حذف شوند. در سه تا چهار سال پس از هرس اولیه باید با مراقبت مستمر نسبت به حذف آنها اقدام کنید، پاجوشها ممکن است در سالیان اولیه در طی یک دوره رشد چند بار بر روی درخت رویش کنند. شما نیز میباید بطور مستمر آنها را حذف کنید مسامحه در این مورد بر رشد اسکلت اولیه اثر منفی داشته، فرم و اسکلت درخت را بر هم میزند. همراه با بلوغ درخت از سال ششم به بعد رویش پاجوشها کمتر شده و در نهایت قطع میگردد. تنه اصلی درخت تا ارتفاع حدود 70 سانتیمتری باید از هر گونه تنه جوش پاک شود تا هیچ انشعاب جدیدی پائینتر از محل سه شاخه اصلی درخت رویش نکند.

کندهای نابجای داخل تاج از دیگر اجزاء است که برای حفظ اسکلت درخت میباید حذف شوند. پس از هرس اولیه و فرم گیری درخت شاخه هایی در وسط تاج یا در مسیر نابجا رویش کرده و بهر دلیل ماندگار شده اند بگونه ای که در صورت عدم حذف خود تبدیل به شاخه اصلی شده و فرم الگو را بهم میزنند. حذف این تنه های نابجا برای مراقبت از الگوی نهایی لازم بوده در غیر اینصورت ساختار درخت تغییر کرده و تاج درخت کروی میگردد و قابلیت نفوذ نور به تاج درخت محدود میشود.

نرکها شاخه های چوبی هستند که بصورت عمود از روی شاخه های فرعی رشد میکنند. این شاخه های چوبی فاقد جوانه گل بوده و باروری ندارند. از آنجا که جوانه گل انار بر روی شاخه های یک تا چهار سال میرویند با دقت در شاخه های فرعی عمودی که فاقد گل میباشند میتوان نرکها را شناسایی و حذف نمود اواسط تابستان و پس از تکمیل گل دوم بهترین موقع برای شناسایی نرکها و حذف آنها میباشد.

شناسایی شاخه های نرک و حذف آنها به دقت ویژه ای نیاز دارد اینگونه شاخه ها اصولا باروری بسیار ضعیفی داشته و در عوض بسرعت رشد و از تاج درخت خرج میشوند. یکسال پس از رشد این نرکها بهترین زمان شناسایی و حذف آنهاست در صورت تاخیر شاخه های فرعی منشعب شده از این نرکها افزایش یافته و کار حذف آن و هرس درخت را مشکل میکند. توجه داشته باشید گسترش شاخه های نرک و شاخه های فرعی آن عملا بر قابلیت باروری درخت تاثیر سو دارد. استفاده از نرک برای قلمه گیری نیز منجر به تولد درختی افراشته و با باروری ضعیف خواهد شد درختان نابارور معروف به درخت نرک انار محصول همین نوع قلمه ها میباشند.

میخچه ها محل تشکیل گل و نهایتا میوه درخت میباشد. طول میخچه ها حدود 1 تا 20 سانتیمتر بوده و جوانه های گل بصورت منفرد، مزدوج و یا فراهم بر روی این شاخه های باریک رشد میکنند. میخچه ها را به هیچ عنوان نباید هرس نمود احتمال باردهی میوه بر روی میخچه ها تا سال سوم پس از رویش وجود دارد.

جوانه های انتهایی از اجزاء دیگر درخت بوده که در کار هرس اهمیت اساسی دارد. جوانه های انتهایی فعالیت زیادی دارد و بسته به غلظت شیره گیاهی رفتار متفاوتی از خود بروز میدهند. در شرائط غلظت حداکثری این جوانه ها تبدیل به جوانه چوب شده سرشاخه ها تولید میکند و در شرائط غلظت متوسط تولید جوانه برگ و یا میخچه های بار دهنده میکند. و در شرائط غلظت ضعیف شیره گیاهی بصورت ترکه های لخت و باریک و نیمه خشک بر روی درخت باقی میماند که در فرآیند هرس باردهی باید از روی درخت حذف شوند. مصرف فراوان کودهای ازته در اوائل دوره رشد افزایش غلظت شیره را بدنبال داشته و نهایتا رشد فراوان سر شاخه ها و خشبی شدن آن و نهایتا کاهش گلدهی را در پی خواهد داشت.

هرس تابستانه یا هرس سبز یا همان هرس باردهی به منظور هدایت درخت برای تولید جوانه های جانبی و رویش جوانه گل و برگ بروی آنها در اواسط تابستان انجام میشود. این نوع هرس از اوائل مرداد ماه و پس از

کامل شدن گلهای دوم انار آغاز و میتواند تا اواخر پائیز ادامه یابد. در این هرس علاوه بر حذف پاجوشها، تنه جوشها، نرکها، شاخه های خشک شده و بیمار، نسبت به قطع سرشاخه های جوبی و حذف جوانه انتهایی اقدام میکنند. افزایش رشد جوانه های جانبی در ذیل نقطه قطع شده و تحریک درخت به تولید جوانه جانبی جدید از تایج این هرس میباشد. به این عمل در اصطلاح دستک سازی میگویند.

پس از برداشت محصول در اواسط پائیز و شروع خزان درخت زمان مناسب تا قبل از سرد شدن هوا برای انجام هرس فرم یا همان هرس سیاه را در اختیار دارید. تاکید ما این است که این هرس را حتما تا قبل از بخواب رفتن کامل درخت به اتمام برسانید. در هرس فرم نیازمند سربرداری و کاهش قابل ملاحظه حجم درخت میباشید از اینرو انتقال این هرس به اواسط زمستان و همزمان با شروع فعالیت درخت بر رفتار آن اثر معکوس گذاشته و باردهی سال آتی را تحت تاثیر قرار میدهد. پس هرس فرم را تا شروع زمستان تکمیل کنید و اجازه دهید درخت فرصت ترمیم و سازگاری با فرم جدید را داشته باشد.

در زمان هرس سیاه ضمن حذف همه موارد قابل حذف از روی درخت تاکید بر حفظ اسکلت اصلی و مراقبت از ارتفاع مناسب درخت است. حذف کنده های نابجا درون تاج و کنده های جانبی نابجا از موارد اصلی جهت حفظ اسلوب درخت میباشد. استفاده از ابزار مناسب در این خصوص بر خزینه ها و زمان عملیات اثر گذار میباشد، قیچی های تلسکوپی پنوماتیک جدید توان قطع شاخه های کلفت انار را با استفاده از توان الکتریکی در ارتفاع زیاد دارد.

در مورد حذف جوانه انتهایی دقت ویژه داشته باشید. چنانچه قصد کنترل ارتفاع درخت از طریق سربرداری سراسری را در زمان هرس فرم دارید، حذف جوانه های انتهایی و جوانه های چوبی در هرس تابستانه را به شاخ هایی که در هرس فرم حذف نمیشوند محدود نمائید.

هرس یک امر کاملا حرفه ای است و به تجربه فراوان نیاز دارد. هم اکنون در مناطق هرس کاری تیمهای هرس عموما غیر حرفه ای و متشکل از کارگران متفرقه دست به کار هرس گروهی درختان در مقاطع تابستان و زمستان میباشند. این رویه هرچند خود یک گامی به جلو محسوب میشود لاکن به جهت عدم شناخت علمی از موضوع هرس و فقدان یک سیستم تخصصی، درصد خطای عملیات این گروهها بالا بوده و باغداران اطمینان چندانی به عملکرد این گروهها ندارند.

از اینرو به جهت کوچکی عمده باغات انار کشور هرس بمرور توسط مالکین انجام و تجربه ایشان عموما در محدوده باغات شخصی محدود و متمرکز میباشد. توصیه ما این است که خود در مورد هرس بیاموزید و تجربه کنید و در مورد واگذاری کار هرس به دیگران بسیار حساس بوده و در موقع عملیات خود بر کار این افراد نظارت کنید.

تشکیل شرکتهای تخصصی از طریق نظام مهندسی کشاورزی جهت ارائه خدمات نوین فنی در امور باغات از جمله مدیریت هرس باغات انار از ضرورتهای انکار ناپذیر در مدیریت کلان باغات کشور میباشد. متاسفانه فقدان خلاقیت در مدیریت کلان این بخش استفاده از ظرفیتهای نظام مهندسی کشاورزی کشور را تا حد مشاوره و گرفتار آمدن در امور اداری و جاری تنزل داده است.

مو یکی از هرس پذیرترین درختان میوه بوده که می بایستی همه ساله هرس شود و در موقع هرس بیش از 80 % از شاخه های آن حذف گردد؛ به همین دلیل اصطلاحی است که می گوییم قیچی باغبانی کلید رمز برداشت انگور است!

تعریف هرس

هرس عمل بریدن یا قطع کردن قسمت هایی از اندام گیاهان بر اساس فرمول و هدف معینی است که در  رشد، قدرت رویشی و زایشی درختان و آرایش آنها اثر گذاشته و در نتیجه مقدار محصول افزایش  و گیاه به نحو صحیح و دلخواه پرورش می یابد.