مرکز مهارت آموزی کشاورزی

 سن غلات از مهمترین آفات گندم و جو می باشد. این آفت با تغذیه از گندم و جو در مراحل مختلف رویشی موجب کاهش عملکرد، خسارت کمی و کیفی و از بین بردن خاصیت نانوایی می گردد. خسارت مربوط به سن معمولی گندم تاریخچه بسیار طولانی دارد و در حال حاضر مساله گیاه پزشکی ایران محسوب می شود. این روند در سال های اخیر شدید بوده است.

جفت یابی سن:

سن ها دارای دو جنس نر و ماده هستند. هم ماده ها و هم نرها مواد شیمیایی خاصی (فرمون) تولید می کنند ولی نرها فرمون بیشتری برای جلب ماده ترشح می کنند. از کارهای دیگر برای جفت یابی لرزاندن شکم توسط نرهاست که این لرزش از طریق پاها به گیاه منتقل می شود و ماده راجلب می کند. گاهی نیز ماده ها با ایجاد صدا (آواز) باعث جلب نرها می شوند.

سن های مادر پس از استقرار در مزرعه به مدت یک تا دو هفته تغذیه می کنند و سپس جفت گیری می نمایند. این سن ها در روی برگهای میزبان در جاهای متراکم مزرعه و معمولا در دو ردیف 7 تایی تخمگذاری می کنند. سپس پوره ها از تخم خارج شده و شروع به فعالیت می کنند. سن های نر و ماده هنگام آشفتگی و احساس خطر نیز از خود موادی را ترشح می کنند که جنبه دفاعی و دفع کنندگی دارد.

نحوه زندگی و خسارت زنی:

سن گندم زمستان را به صورت حشره کامل زیر علفهای هرز به ویژه گون و درمنه در دامنه کوه ها، زیر پوستک درختان ، شکاف زمین، دشت ها و حتی در مزارع گندم طی می کند. پس از افزایش تدریجی دما در اواخر زمستان یا اوایل بهار، مهاجرت سن مادر از مناطق زمستان گذران به مزارع گندم رخ می دهد.

-خسارت مربوط به سن های مادر: خسارت در این مرحله کم و به جمعیت و تراکم حشره بستگی دارد و خسارت کمی است. خسارت یک عدد سن زمستان گذران در هر متر مربع بسته به شرایط آب و هوایی و ارقام گندم126 کیلوگرم در هر هکتار است. چنانچه تعداد حشره در هر متر مربع مزرعه یک یا بیش از یک عدد باشد مبارزه شیمیایی ضرورت پیدا می کنند.

 -خسارت در مرحله پورگی: در این مرحله، پوره ها باعث خراب شدن دانه ها می شوند و با وارد کردن آنزیم پپتیداز در دانه گندم، کیفیت نانوایی محصول را پایین می آورند. این ماده طعم و بوی نامطبوع و بدی دارد و برای سالمتی انسان مضر است.

 -خسارت مربوط به حشرات بالغ نسل جدید: در این مرحله، آفت سن، برای ادامه رشد و توانایی پرواز به ارتفاعات و آغاز استراحت تابستانی خود، احتیاج به تغذیه کافی از دانه های خوشه گندم دارد. این مرحله یکی از خطرناکترین مراحل آفت سن گندم می باشد و باعث چروکیدگی و الغر شدن دانه های گندم می شود و مزه گندم نیز در این مرحله تغییر کرده و تلخ می شود.

علائم گندم سن زده:

 از نشانه های دانه های سن زده گندم، یک نقطه تیره رنگ با هاله ی بی رنگ دور آن است که در متن زرد دانه گندم، کامالً مشخص است. خوب است که بدانید که این خسارت با خسارت هیچ آفت و بیماری یکسان نمی باشد.

مدیریت آفت سن:

مبارزه اصولی با هر آفتی باید با آگاهی از میزان جمعیت آفت در مزرعه صورت گیرد و موفقیت در اجرای مدیریت تلفیقی نیز بستگی به برآورد صحیح جمعیت آفت دارد. تعیین زمان مناسب سمپاشی اهمیتی خاص و حیاتی در حصول نتیجه در مراحل مبارزه با سن مادر و پوره دارد. بنابراین بایستی: 

1 -بیش از 90 درصد اماکن زمستانگذران آفت تخلیه شده باشد.

۲ -سن در مزرعه مستقر شده باشد.

پایان مبارزه با سن مادر، شروع تخمریزی آن در مزرعه می باشد.

زمان مبارزه با پوره ها نیز، بعد از مشاهده آن ها در مزرعه است.