مرکز مهارت آموزی کشاورزی

نخل شامل حدود ۱۵۰۰ رقم در سرتاسر جهان است که حدود ۴۰۰ رقم آن از ایران گزارش شده است. کاشت نخل به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک، دارای ارزش اقتصادی و اجتماعی شناخته شده است.‌ خرما دارای ارقام متفاوت و با خصوصیات مختلف است که در این مقاله به معرفی آن ها می پردازیم:

به طور کلی در دنیا خرما به چهار دسته تقسیم می شود: 

۱) خرمای مرطوب یا گوشتی نرم

۲) خرمای نیمه خشک

۳) خرمای خشک

۴) خرمای روغنی

در ایران قریب به 95 درصد ارقام از نوع خرمای مرطوب یا همان خرمای تر با گوشت نرم است که در مناطق خرما خیز کشور از قدیم مورد بهره برداری بوده است. در حال حاضر هزینه های کاشت، داشت، برداشت، حمل و نقل، و به ویژه نگهداری خرما، نسبت به عملکرد اقتصادی آن، بسیار بالاست. هم‌چنین در بعضی از ارقام به دلیل اینکه سالها از عمر کشاورز تلف می شود (گاهی حتی تا 15 سال هم طول می کشد که بخواهد خرما به ثمر برسد)، این خود مستلزم هزینه های زیادی است و در آخر هم ممکن است آن رقمی که انتخاب شده است، جایگاه خوبی برای تولید نداشته باشد. لذا شناخت ارقام خرما التزام می یابد.

مسائلی مانند بیماری ها و آفات و حتی خشکیدگی خوشه خرما که در ارقام تر بیشتر مورد تاثیر قرار گرفته اند، و همچنین مشکلات بسته بندی و هزینه های پس از برداشت و حمل و نقل، محققان را واداشته است که به معرفی خرماهای نیمه خشک و خشک به کشاورزان بپردازند. کشاورزان جنوب کشور گاهی با عدم آگاهی از وضعیت منطقه خود جهت کاشت ارقام جدید و متاسفانه بدون هیچ تحقیقی، از خرماهای مورد نظر خودشان اقدام به تهیه پاجوش و کشت آن می کنند، بدون اینکه بدانند آیا پس از چند سال زحمت به نتیجه مطلوب می رسند یا خیر.

مثلا خرمای مجول، با توجه به گران بودن محصول آن که گاهی اوقات تا بالای 130 هزارتومان در هر کیلو نیز می رسد، در بعضی مناطق مشکلات خاص خودش اعم از کم باری و یا ریزش محصول قبل از موعد رسیدگی را داشته است. بنابراین توصیه می شود که هیچ رقمی را بدون آگاهی و شناخت در منطقه خود نکارید و اگر هم خواستید به تجربه انجام دهید در حد انگشت شمار باشد و بعد اقدام به تغییر وضعیت باغ خود کنید. با شناخت و اگاهی کامل از ارقام مورد نظر در محل زندگی خودتان باید ابتدا یقین پیدا کنید که رقم قابلیت کشت دارد یا نه بعد اقدام کنید.

یک) خرمای مجول:

از نوع خرمای نیمه خشک و شکلاتی است که درشت است و جزو گرانترین خرمای جهان می باشد، ولی عملکرد آن در بعضی مناطق پایین است و خوشه های کوچکی تشکیل می دهد که البته قیمت آن جبران عملکرد را می کند. این خرما، جزو خرماهایی است که نیاز به سردخانه ندارد، ولی در انبار نامناسب، به شدت مورد حمله آفت قرار می گیرد.

دو) خرمای پیارم:

بعد از خرمای مجول قرار گرفته و در مناطقی که گرمای شدید دارند، چروکیدگی آن بیش از حد می‌ باشد و مشتری پسندی آن کم خواهد شد. بیشتر در مناطقی با ارتفاع بالای 1000 متر تا 1100 متر از سطح دریا بهتر جواب می دهد و مناطقی مانند لار و قسمتی از جهرم به تجربه کیفیت خوب آن مشخص شده است. این خرما در جنوب ایران و استان هرمزگان، یکی از خوش مزه ترین خرماهای نیمه خشک ایران و جهان محسوب می شود که مخاطبان جهانی دارد. نخل های پیارم عمدتا در دامنه کوه ها کاشته می شود و تقریبا کشت آن ارگانیک بوده و ماده شیمیایی در تولید آن اصولا کاربردی ندارد. پوست نازک به رنگ قهوه ای تیره و ظاهری شکلاتی دارد. قند آن فروکتوز بوده و سریع الهضم است. پیارم را معروف ترین محصول کشاورزی هرمزگان می دانند.

خرمای پیارم که به خرمای شکلاتی نیز معروف است. به علت خشک بودن و قابل نگهداری بودن در مدت طولانی طرفداران زیادی در بازارهای داخلی و خارجی دارد. این خرما دارای ویتامین ب ۱ و ب ۲ و مواد معدنی کلسیم، پتاسیم، فسفات، منیزیم و آهن است و شهرستان حاجی آباد به علت داشتن آب و هوای گرم و خشک تنها منطقه کشت پیارم در ایران به شمار می رود. بیشترین نخلستان‌های پیارم در دهستان‌های درآگاه و طارم، تزرج، سیروئیه و اطراف شهر حاجی آباد است. یک نکته درمورد خرمای مجول و پیارم این است که در خاکهای سنگین بهتر از خاکهای سبک جواب می دهند.

سه) خرمای زاهدی:

دارای دو نوع خرماست. یکی از نوع درشت و دیگری ریز، که اگر کشاورز نوع درشت آن را انتخاب کند هم عملکرد خوبی دارد و هم قیمت بالاتری ( تا 15 هزارتومان) داراست. قصب هم که جزو خرمای نیمه خشک است و رنگ آن به سمت قهوه ای تیره گرایش دارد، در منطقه جهرم فارس زیاد کشت می شود.

چهار) خرمای استعمران:

یکی از انواع خرماهایی که در ایران تولید می شود، ‌خرمای استعمران نام دارد. قریب به ۷۰ درصد نخل های خوزستان تولید کننده این خرماست. نیمه خشک بودن آن سبب طول عمر بیشتر و افزایش فرصت فروش آن شده است. پوست ضخیم، از جمله قابلیت های این نوع خرما به شمار می رود.

پنج) خرمای شاهانی:

این نام را شاید زیاد شنیده باشید. نام هایی چون شاوانی، شونی و خورک، از دیگر نام های این نوع خرماست. در بیشتر نخلستان های هرم، این نوع خرما برداشت می شود. خرما شاوانی، نرم و خشک و بسیار شیرین و خوش رنگ است.

شش) خرمای مضافتی:

برای عامه مردم، شناخته شده ترین نوع خرما است. طعم عالی و رنگ سیاه آن سبب مخاطب پذیری زیادی شده است. این خرما را در بم کرمان زیاد می بینیم و در واقع خرمای مضافتی بم، مهم ترین خرماهای بازاری کشور را شامل می شود. تهرانی ها، خرمای مضافتی را بیش از سایر خرماها مصرف می کنند.

هفت) خرمای زاهدی:

از دیگر خرماهای شناخته شده است. در مناطق خرما خیز جنوب، در سطح وسیع کشت می شود. خاصیت انبار داری خوب و حمل و نقل آسان آن سبب شده تا خرمای زاهدی مخاطبان زیادی در سراسر کشور و حتی آن سوی مرزها داشته باشد.

هشت) خرمای کبکاب:

کبکاب در بهبهان بدست می آید و پر شیره است. این خرما یکی از اقتصادی ترین خرماهای کشور به شمار می رود و رنگ قهوه ای تیره دارد. هسته بیضی شکل و کشیده آن در کنار میزان چسبندگی زیاد هسته به میوه، از قابلیت های این خرما به شمار می رود. مقاومت سه گونه زیر، نسبت به کم آبی به این گونه است:

زاهدی>  شهابی > کبکاب 

 خرمای کبکاب جزء ارقام تر (نرم) محسوب می شود، در حالیکه ارقـام شـهابی و زاهـدی جزء ارقام نیمه خشک و خشک طبقه بندی می گردند. از این رو به نظر مـی رسـد آن دسته از ارقام خرما که دارای میوه‌های نرم تر با رطوبت بالاتری هستند از مقاومـت کمتـری نسـبت بـه تنش خشکی برخوردار می باشند.

نه) خرمای ربی:

ربی را یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی استان سیستان و بلوچستان می نامند.

ده) خرمای برهی:

خرمای برهی از عراق است و در ایران نیز کاشت می شود. دیر رس است و مقاومتی در برابر رطوبت از خود نشان نداده است. رنگ خاص خرما که کهربایی تا قهوه ای متمایل به قرمز است، جلوه خاصی به این خرمای ایران داده و البته چسبندگی کلاهک به میوه کم است.

یازده) خرمای گنطار:

گنطار یکی از مرغوب ترین خرماهای صادراتی استان خرما خیز ایران یعنی خوزستان است. قابلیت نگهداری بالا و مخاطبان زیاد در خارج از کشور سبب شده تا اکثرا این محصول به بازارهای هدف صادر شود.

دوازده) خرمای آل مهتری:

از خرماهای مهم استان نفت خیز هرمزگان به شمار می رود و زود رس بوده و ارزش اقتصادی بالا دارد.

سیزده) خرمای خضراوی:

خرمایی از دیار عراق و بیش ترین سطح زیر کشت در خوزستان را بعد از خرمای سعمران دارد. از جمله خرماهای زود رس و نرم به شمار می رود و هسته بیضی شکل با رنگ قهوه ای کم رنگ، با میزان چسبندگی هسته به میوه کم دارد.

چهارده) خرمای خاصویی:

خرمای خاصویی را اکثرا مردم نمی شناسند. اما از مهم ترین ارقام کشاورزی بهبهان در استان خوزستان به شمار می رود و مرغوب و شیرین است. خرمایی خاص برای مخاطبانی خاص!

پانزده) خرمای شکر:

خرمایی که نامش شکر است و رنگ و اندازه جالبی دارد! خرمای شکر به نسبت سایر خرماهایی که ذکر کردیم، دارای قند بیش تر است و شیرین تر بوده و رنگ آن در مراحل مختلف رسیدن به ترتیب سبز متمایل به زرد و قهوه ای بوده و از ارقام زودرس و اقتصادی در میان خرما ها محسوب می شود. میوه ای تقریبا خشک است و می توان به عنوان یک میان وعده خوبی طبیعی استفاده کرد.

شانزده) خرمای مرداسنگ:

اسم عجیب برای خرمایی عجیب! خرمایی معروف در استان کرمان که رنگ میوه زرد و کیفیت عالی دارد. تقریبا در مناطق دیگر کشور برای فروش عرضه نمی شود و اگر خواهان خوردن این خرما هستید، توصیه میکنیم به مناطق جنوب کشور سفر کنید. علاوه بر خرما هایی که در بالا اشاره شد، خرماهایی مانند زریک بندر عباس، خرمای شیخالی برازجان و خرمای خلاوی خوزستان و خرمای دیری، تولید و مصرف زیادی را در مناطق جنوبی کشور به خود اختصاص داده اند.