مرکز مهارت آموزی کشاورزی

بله، pH خاک نقش بسیار مهمی در جذب عناصر غذایی توسط گیاهان دارد. pH خاک بر قابلیت دسترسی و حلالیت عناصر غذایی تأثیر می گذارد، به این معنی که در pH های مختلف، عناصر غذایی به اشکال مختلفی وجود دارند و میزان جذب آنها توسط گیاه متفاوت خواهد بود. در اینجا به تفصیل تاثیر pH بر جذب عناصر غذایی را بررسی می کنیم:

**مفهوم pH:**

*   pH مقیاسی است که میزان اسیدی یا قلیایی بودن یک محلول را نشان می دهد.

*   مقیاس pH از 0 تا 14 متغیر است.

*   pH=7 نشان دهنده خنثی بودن، pH کمتر از 7 اسیدی و pH بیشتر از 7 قلیایی است.

*   اکثر گیاهان محدوده pH 5.5 تا 7 را برای رشد مطلوب ترجیح می دهند، اما برخی از گیاهان نیز به pH های خاصی سازگار شده اند.

**تاثیر pH بر حلالیت و جذب عناصر غذایی:**

1.  **نیتروژن (N):**

    *   **نیترات (NO3-)**: در pH های خنثی و قلیایی حلالیت و جذب بهتری دارد. در pH های اسیدی، ممکن است تبدیل نیتروژن به نیترات توسط باکتری ها کاهش یابد.

    *   **آمونیوم (NH4+)**: در pH های اسیدی تر، حلالیت و جذب بهتری دارد. در pH های قلیایی، آمونیوم ممکن است به گاز آمونیاک (NH3) تبدیل شده و از خاک خارج شود.

2.  **فسفر (P):**

    *   فسفر در محدوده pH 6 تا 7 به بیشترین حلالیت می رسد. در pH های اسیدی (کمتر از 6) فسفر با آهن و آلومینیوم ترکیب شده و تشکیل رسوبات نامحلول می دهد. در pH های قلیایی (بیشتر از 7.5)، فسفر با کلسیم واکنش داده و رسوبات نامحلول تشکیل می دهد. بنابراین، در این شرایط، فسفر به سختی برای گیاه قابل دسترس خواهد بود.

3.  **پتاسیم (K):**

    *   پتاسیم در محدوده وسیعی از pH قابل جذب است، اما جذب آن در pH های خنثی و کمی اسیدی (حدود 6 تا 7) بهینه است. pH های خیلی اسیدی و قلیایی می تواند جذب پتاسیم را کاهش دهد.

4.  **کلسیم (Ca):**

    *   کلسیم در pH های خنثی و قلیایی قابل جذب تر است. در pH های اسیدی، ممکن است جذب کلسیم کاهش یابد و همچنین با آلومینیوم رقابت کند که در نهایت جذب کلسیم را کاهش می دهد.

5.  **منیزیم (Mg):**

    *   منیزیم نیز مانند کلسیم در pH های خنثی و کمی اسیدی جذب بهتری دارد. در pH های اسیدی شدید، ممکن است جذب آن کاهش یابد و با آلومینیوم رقابت کند.

6.  **گوگرد (S):**

    *   گوگرد معمولاً در pH های مختلف به خوبی جذب می شود، اما جذب آن در pH های کمی اسیدی تا خنثی (6 تا 7) بهینه تر است.

7.  **عناصر ریز مغذی:**

    *   **آهن (Fe):** در pH های اسیدی محلول تر و قابل دسترس تر است. در pH های قلیایی، آهن رسوب کرده و به سختی جذب می شود.

    *   **منگنز (Mn):** مانند آهن، در pH های اسیدی محلول تر است. در pH های قلیایی، منگنز رسوب کرده و به سختی جذب می شود.

    *   **روی (Zn):** در pH های کمی اسیدی تا خنثی (5.5 تا 7) جذب بهتری دارد. در pH های قلیایی، روی رسوب می کند.

    *   **مس (Cu):** مشابه روی، در pH های کمی اسیدی تا خنثی جذب بهتری دارد. در pH های قلیایی، مس رسوب می کند.

    *   **بور (B):** در pH های کمی اسیدی تا قلیایی (5 تا 7.5) قابل جذب است. جذب بور در pH های خیلی اسیدی کاهش می یابد.

    *   **مولیبدن (Mo):** برخلاف سایر ریزمغذی ها، در pH های قلیایی حلالیت بیشتری دارد. در pH های اسیدی، مولیبدن به سختی جذب می شود.

**راهکارهای تنظیم pH خاک:**

*   **افزایش pH:** برای افزایش pH خاک های اسیدی می توان از آهک، دولومیت و خاکستر چوب استفاده کرد.

*   **کاهش pH:** برای کاهش pH خاک های قلیایی می توان از گوگرد، سولفات آهن و مواد آلی اسیدی مانند پیت ماس استفاده کرد.

**نکات کلیدی:**

*   آزمایش خاک به منظور تعیین pH و مقدار عناصر غذایی، اولین قدم برای مدیریت تغذیه گیاهان است.

*   انتخاب گیاهان سازگار با pH خاک منطقه می تواند به کاهش مشکلات تغذیه ای کمک کند.

*   استفاده از کودهای مناسب با توجه به pH خاک می تواند دسترسی گیاه به عناصر غذایی را بهبود بخشد.

*   مدیریت مواد آلی خاک نیز می تواند به بهبود pH و دسترسی عناصر غذایی کمک کند.