مرکز مهارت آموزی کشاورزی

موسیر، گیاهی است علفی و دائمی که ساقه آن، تا ارتفاع ۴۰ سانتی متر نیز می رسد. نام های محلی آن گنکه و موسلی است. این گیاه، بیشتر در ارتفاعات می روید. محصول موسیر، حاصل از قسمت زیر زمینی(غده زیرزمینی) بوده و از خانواده سوسن می باشد. سوخ یا ریشه زیرزمینی آن، به رنگ خاکستری مایل به سفید است. برگ های آن باریک و کشیده، سبز رنگ و گوشتی هستند که از دور، به رنگ نقره ای، دیده می شوند. در مناطق کوهی که این گیاه فراوان است، عشایر از برگهای آن نیز در تهیه غذا استفاده می کنند و از آن با عنوان پرموسیر یاد می شود. میوه آن شبیه اسپند و سه خانه ای و بذر آن شبیه به بذر پیاز و سیاه رنگ است که قدرت جوانه زنی بالایی نیز دارد و در شرایط دیم و بارندگی ۴۰۰ میلی متر، به خوبی رشد می کند.

در اوایل تیرماه که رنگ برگ ها زرد شده، زمان پایان فعالیت گیاه است و موقع بهره برداری و خارج کردن غده ها فرا می رسد. بهترین زمان برداشت موسیر، در هنگام گلدهی و قبل از گلدهی است و مدت بهره برداری تا اواخر شهریور ماه و شروع مجدد بارندگی، ادامه دارد. یکی از دلایلی که باعث کم شدن موسیر در طبیعت میشود نیز، همین امر است. متاسفانه طی سال های اخیر، در نتیجه برداشت بی رویه، مقدار این گیاه، در طبیعت بسیار کاهش پیدا کرده است و رو به انقراض است.

برداشت آن به کمک بیلچه یا بیل و با کنار زدن خاک اطراف ریشه انجام میشود. برداشت اصولی از آن باید به گونه ای انجام شود که هر ساله میزانی از سوخ های گیاه و هم چنین پیکره رویشی را در زمین رها کنیم تا سال بعد مجدد خود را بازیابی کند و محصول دهد و هم چنین بتواند بذرهای خود را در طبیعت رها کند.

موسیر را پس از برداشت، به صورت قطعاتی مدور به ضخامت ۱ تا ۳ میلی متر برش زده، مقداری جوشانده و سپس، در مسیر آب سرد قرار میدهند، تا تلخی آن از بین برود. به عمل اصطلاحا شیرین کردن می گویند. سپس در آفتاب خشک می کنند و سپس این محصول به رنگ زرد متمایل به قهوه ای در می آید.

این گیاه به عنوان چاشنی استفاده میشود، اما فواید بسیاری نیز دارد. به گونه ای که بقراط، پدر طب ایران، از موسیر، به فراوان در کتاب های خود نام برده است.