مرکز مهارت آموزی کشاورزی

جیمز ونگ، گیاه شناس در کتابی با عنوان «آیا خوردن گیاهان غلط است؟» نشان می‌دهد که گیاهان قادر به کارهایی هستند که سابقاً تصور می‌شد فقط جانوران و یا فقط انسان‌ها می‌توانند انجام دهند. او با دانشمندان گیاه شناسی در سراسر جهان گفتگو می‌کند که در پژوهش‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند که گیاهان می‌توانند ارتباط برقرار کنند، بیاموزند و حتی به خاطر بسپارند. برخی حتی تا آنجا پیش می‌روند که می‌گویند گیاهان هوشمندند. در ادامه به شش دلیلی می‌پردازیم که بر هوشمندی گیاهان صحه می‌گذارند.

گیاهان با رایحه ارتباط برقرار می‌کنند 

گیاهان با انتشار (متصاعد کردن) رایحه‌ای در هوا که ترکیبات آلی فرار نامیده می‌شود ارتباط برقرار می‌کنند. سایر اندام‌های همان گیاه و یا بقیه گیاهان این رایحه را جذب کرده و به آن واکنش نشان می‌دهند، سیستم دفاعی خود را تغییر داده و در نتیجه از حشراتی که برگ‌های آنها را می‌جوند آسیب کمتری می‌بینند. در نتیجه هنگامی که یک حشره یا ملخ، برگ گیاهی را می‌خورد آن گیاه رایحۀ هشدار منتشر می‌کند که برگ‌های نزدیک آن را دریافت کرده و ترکیب دیگری متصاعد می‌کنند تا حشره را فراری دهد و یا باعث جذب شکارچیان آن حشرات مثل پرندگان و زنبورها می‌شود تا نزدیک شوند و حشره را بخورند.

درختچه‌های درمنه گویش‌های محلی دارند 

پروفسور ریک کاربان از دانشگاه کالیفرنیا متوجه شده که درختچه‌های درمنه در برقرار کردن ارتباط با گیاهان اطراف خود به نسبت گیاهان خویشاوندی که در چند صد کیلومتری می‌رویند کارایی بیشتری دارند. درختچه‌های درمنه برای برقرار کردن ارتباط از گویش‌های محلی متفاوتی استفاده می‌کنند. در یک پژوهش علمی دقیق آنها کشف کردند که درختچه‌های درمنه جنوبی به علایمی که گیاهان منطقه خود مخابره می‌کنند به نسبت علایم درمنه‌های شمالی واکنش فعال‌تری نشان می‌دهند و همین حالت در مورد درمنه‌های شمالی نیز صدق می‌کند. به نظر می‌رسد درختچه‌های درمنه گونه‌های مشابه خود را که در مناطق دیگر می‌رویند به نسبت گیاهان اطراف خودشان کمتر درک می‌کنند. پروفسور کاربان و گروه پژوهشی او توانستند از طریق کوتاه کردن شاخ و برگ درمنه‌‍ های جنوبی و شمالی این نکته را اندازه‌گیری و تایید کنند و مطمئن شوند که تفاوت به اصطلاح در گویش محلی است و نه در موضوع ارتباط بین گیاهان.

گیاهان می‌توانند ارتباط بین یک صدا و غذا را بیاموزند، مثل سگ پاولوف 

ایوان پاولوف دانشمند روس کشف کرد که سگ‌هایش یادگرفتند بین شنیدن صدای زنگ و از راه رسیدن غذا ارتباط برقرار کنند. او قبل از غذا دادن به سگ‌ها یک زنگ را به صدا درمی‌آورد و به مرور بزاق دهان حیوانات فقط با شنیدن صدای زنگ و حتی قبل از آنکه غذایشان آماده شود ترشح می‌شد. دکتر مونیکا گاگلیانو از دانشگاه غرب استرالیا همین آزمایش را با نهال‌های نخود انجام داد و متوجه شد که این گیاهان واقعا بین شنیدن یک صدا و غذا توانستند ارتباط برقرار کنند. گیاهان چنین ارتباطی را آموخته، به خاطر سپرده و براساس آن واکنش نشان می‌دادند.

گیاهان می‌توانند بازی درگوشی بکنند و پیام را به خاطر بسپارند 

گیاهان از طریق ترکیباتی که از ریشه آنها و یا رایحه‌ای که از برگ‌هایشان متصاعد می‌شود می‌توانند ارتباط برقرار کنند و اگر به ردیف در یک گلدان کاشته شوند طوری که ریشه‌هایشان در یک گلدان مشترک باشد می‌توانند در گوشی بازی کنند. آنها می‌توانند پیامی را از اولین ریشه اولین گیاه به آخرین ریشه در همان گلدان منتقل کنند. آنها می‌توانند پیامی را که به این صورت منتقل شده به خاطر بسپارند و در صورت لزوم بر آن اساس واکنش نشان دهند.

درختان اقوام خود را تغذیه می‌کنند 

درختان می‌توانند غذای خود را شریک شوند و معمولا این کار را با اقوام خود انجام می‌دهند تا درختانی که خویشاوند آنها نیستند. در هر بخش از جنگل همه درختان از طریق یک شبکه زیرزمینی قارچی با یکدیگر مرتبطند. این شبکه قارچی در یک سیستم نمادین به نام مایکوریزا ریشه‌های درختان را به هم وصل می‌کند. پروفسور سوزان سیمارد یکی از پیشروان این عرصه گیاه شناسی آن را "شبکه گسترده چوبی" نامیده است. او متوجه شده که درختان از طریق مایکوریزا اطلاعات و مواد غذایی را به یکدیگر منتقل می‌کنند. علاوه بر این آنها می‌توانند بین درختان خویشاوند و غیرخویشاوند تمایز قایل شوند و به عنوان مثال برای خویشاوندان خود به نسبت غریبه‌ها کربن بیشتری بفرستند. به نظر می‌رسد که درختان واقعا شراکت با خویشاندان را ترجیح می‌دهند و درخت این گزینه را انتخاب می‌کند و نه شبکه قارچی زیرزمینی. دکتر برایان پیکلز از دانشگاه ریدینگ در بریتانیا که با پروفسور سیمارد همکاری کرده این موضوع را روی درختان آزمایش کرده است. او تعدادی درخت را همراه با خویشاوندان نزدیک و تعدادی نهال غریبه در گلدان کاشت. این کار را در یک آزمایشگاه انجام داد و نه در خاک جنگل که مملو از شبکه‌های قارچی است و معلوم شد که خویشاوندان نزدیک به نسبت نهال‌های غریبه با یکدیگر شراکت بیشتری داشتند. تفاوت اندک بود ولی بطور بالقوه کافی بود تا مانع خشک شدن و مرگ یک نهال شود.

گیاهان بیشتر از ما می‌توانند حس کنند

 گیاهان مغز ندارند ولی حتی بدون داشتن مغز و یا یاخته‌های عصبی کارهای زیادی می‌توانند انجام دهند که ما برای آن به مغز و اندام‌های حسی احتیاج داریم. بنابراین گیاهان بدون چشم می‌توانند اطلاعات زیادی در مورد نور دریافت کنند، بدون بینی می‌توانند اطلاعات شیمیایی مثل بو را دریافت کنند و بدون گوش می‌توانند ارتعاش ناشی از صداها را دریافت کنند. گیاهان در مورد آنچه که اطراف آنها روی می‌دهد بسیار حساس هستند. آنها می‌توانند لمس شدن و همینطور مزه را حس کنند. بعنوان مثال آنها می‌توانند بین شکارچیان گیاهخواری که برگ‌های آنها را می‌جوند با بزاق گیاهخواران تمایز قایل شوند. آیا گیاهان هم همان پنج حس انسانها را دارند؟ پروفسور ریک کاریان معتقد است گیاهان حس‌های دیگری هم دارند. از همه مهم‌تر اینکه می‌توانند سیگنال‌های الکتریکی، دما، نیروی الکترومغناطیسی، فلزات سنگین، عوامل بیماری زا، جاذبه و چیزهای بیشتری را حس کنند.